Ένα από τα πλέον αγαπητά μοτίβα της επιστημονικής φαντασίας, αυτό της μηχανής με νοημοσύνη και συναισθήματα, μπορεί σύντομα να γίνει πραγματικότητα, καθώς οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν πλέον να αναγνωρίζουν ανθρώπινα συναισθήματα.
Από τον HAL 9000 στην «Οδύσσεια του Διαστήματος» μέχρι τον Εξολοθρευτή και το παιδί-ρομπότ του A.I. του Στίβεν Σπιλμπεργκ, άπειρες ταινίες και βιβλία έχουν θέσει το ερώτημα τι θα συνέβαινε εάν μία μηχανή αποκτούσε συναισθήματα και νοημοσύνη. Σήμερα ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής μπορεί να «αντιληφθεί» το άγχος από την εφίδρωση του δέρματος, τη διάθεση από τον τρόπο που δακτυλογραφεί κανείς, τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου από τον τρόπο που κινείται μέσα σε έναν χώρο, ενώ υπάρχει ακόμη και φωτογραφική μηχανή που «αρνείται» να φωτογραφίσει, εάν το πρόσωπο που φωτογραφίζεται δεν χαμογελάσει!
Η συναισθηματική υπολογιστική, το πεδίο της επιστήμης των υπολογιστών που είτε αφορά τον συναισθηματικό μας κόσμο είτε προκύπτει από αυτόν ή τον επηρεάζει σκόπιμα, αποτελεί αντικείμενο της ερευνητικής ομάδας του έργου «Σθένος», με εταίρους το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο και την Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ. Το έργο αποσκοπεί στην ανάπτυξη ανθρωποκεντρικών υπολογιστών, οι οποίοι μπορούν να κατανοήσουν την κατάσταση του ανθρώπου, χρησιμοποιώντας οπτικοακουστικά και βιολογικά σήματα και να αλληλεπιδράσουν μαζί τους, χρησιμοποιώντας κυρίως συνθετική οπτικοακουστική πληροφορία.
«Απώτερος στόχος είναι να κάνουμε τους υπολογιστές πιο ανθρωποκεντρικούς, δηλαδή να καταλαβαίνουν το ανθρώπινο συναίσθημα» εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ Παναγιώτης Μπαμίδης.
Η αναγνώριση των συναισθημάτων είναι ενδεχομένως το πρώτο βήμα προς την εξέλιξη μίας ανεπτυγμένης τεχνητής νοημοσύνης και στο μέλλον για τη δημιουργία μηχανών με συνείδηση και αυτόνομη λειτουργία. Το συναίσθημα είναι άλλωστε αυτό που διαφοροποιεί τους ανθρώπους από τις μηχανές, καθώς όπως γράφει ο Ντάνιελ Γκόλμαν στη «Συναισθηματική Νοημοσύνη» το συναίσθημα είναι αναγκαίο για τη λήψη αποφάσεων: Ασθενείς του Γκόλμαν με βλάβες στο τμήμα αυτό του εγκεφάλου που καθορίζει τα συναισθήματα ήταν ανίκανοι να επιλέξουν οι ίδιοι, όπως ένας υπολογιστής χρειάζεται τις εντολές του χειριστή του. Το συναίσθημα είναι επίσης το κίνητρο πράξεων, καθώς η ευχαρίστηση μας παροτρύνει να δημιουργούμε. Επομένως η αντίληψη των συναισθηματικών εννοιών μπορεί να θέσει τις βάσεις για την ανάπτυξη υπολογιστών με δικά τους συναισθήματα και κατά συνέπεια με πραγματική νοημοσύνη.
Έρχεται λοιπόν η ημέρα που οι μηχανές θα εξεγερθούν κατά των ανθρώπων σύμφωνα με ένα πολύ αγαπητό θέμα της λογοτεχνίας και του σινεμά επιστημονικής φαντασίας; Ο άμεσος κίνδυνος είναι άλλος, λένε οι επιστήμονες που εκφράζουν επιφυλάξεις για τις εξελίξεις στην τεχνολογία που αφορούν στη συναισθηματική αντίληψη των υπολογιστών, και προέρχεται από τον ίδιο τον άνθρωπο: Ο Ουίλιαμ Γκέηβερ, του University of London, έχει για παράδειγμα θέσει το ερώτημα της χρήσης υπολογιστών που αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα του χρήστη από αυταρχικά καθεστώτα, τα οποία θα μπορούσαν να παρακολουθούν αντιδράσεις (όπως το άγχος) πολιτών που θεωρούν υπόπτους για αντικαθεστωτικές ενέργειες.