Πέντε χρόνια από το ξέσπασμα της κρίσης η παγκόσμια οικονομία δεν έχει καταφέρει να ανασάνει, καθώς το φάντασμα της Lehman μας στοιχιώνει ακόμα
Η 15η Σεπτεμβρίου 2008 είναι μια ημερομηνία που τουλάχιστον αυτή η γενιά, αν όχι και η επόμενη θα θυμάται για πάντα. Είναι η μέρα που χρεοκόπησε η ιστορική επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers, συμπαρασύροντας μαζί της τον τραπεζικό τομέα όλης της υφηλίου, σηματοδοτώντας την επίσημη έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Τα απόνερα της πτώσης της Lehman Brothers έφτασαν ένα μήνα μετά μέχρι και τις τραπεζικές «ακτές» της Ελλάδας με τα εγχώρια ιδρύματα να κλείνουν απότομα την στρόφιγγα του δανεισμού και βάζοντας άδοξο τέλος στην επίπλαστη ευημερία και ανάπτυξη που είχε σημειωθεί τα προηγούμενα χρόνια.
Στα τέλη του 2008 δόθηκε από την τότε κυβέρνηση, το πρώτο πακέτο στήριξης στις ελληνικές τράπεζες συνολικού ύψους 28 δισ. ευρώ, ενώ λίγο μετά ξεκίνησε το ράλι των spread των ελληνικών ομολόγων, καθιστώντας πρακτικά αδύνατο για την Ελλάδα να δανειστεί από τις αγορές για να καλύψει τις ανάγκες της και οδηγώντας τη χώρα, μετά από λίγους μήνες και αρκετούς αδέξιους κυβερνητικούς χειρισμούς αργότερα, στην όχι και τόσο τρυφερή «αγκαλιά» της τρόικας της Ε.Ε. της ΕΚΤ και του ΔΝΤ.
Το αυγό του φιδιού της κρίσης που καταβρόχθισε ολόκληρες οικονομίες, εκκολάφτηκε και πάλι στις ΗΠΑ, πολύ πριν την ηχηρή πτώση της Lehman Brothers. Οι εως τότε διάτρητοι κανονισμοί, τα πολλά νομικά κενά και οι ελλείπείς μηχανισμοί επιτήρησης επέτρεψαν στον χρηματοοικονομικό τομέα να «πέσει με τα μούτρα» στο «φαγοπότι». Επιδόθηκε σε βραχυχρόνιες αδιαφανείς επενδύσεις υψηλού ρίσκου, χωρίς να διαθέτει τα απαραίτητη κεφαλαιακή κάλυψη. Επενδυτικά προϊόντα, που είχαν τη βάση τους στα δάνεια για αγορά σπιτιού, τα οποία μοιράζονταν σε όλους – σαν καραμέλες – και ας μην πληρούσαν κανένα πιστοληπτικό κριτήριο. Στο «χορό» εκτός από επενδυτικές τράπεζες, μπήκαν επίσης μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες και άλλοι επιχειρηματικοί «κολοσσοί» με τις τράπεζες να καταφέρνουν να κρύβουν τις «ατασθαλίες» τους από τους ισολογισμούς τους. Και όταν η «φούσκα» έσκασε συμπαρέσυρε τους πάντες, καθώς κανείς, ούτε οι τράπεζες, ούτε οι ρυθμιστικές αρχές, ούτε οι επενδυτές ήταν σε θέση, όπως φάνηκε εκ του αποτελέσματος, να προβλέψουν το κίνδυνο που έκρυβε το σύνθετο οικοδόμημα που είχε κατασκευαστεί πάνω σε «σαθρά» παράγωγα, repos και άλλα χρηματοοικονομικά προϊόντα.
Οι πρώτες ρωγμές εμφανίστηκαν όταν οι τιμές των (υποθηκευμένων) ακινήτων άρχισαν να πέφτουν. Η κατάρρευση της αγοράς σπιτιών «μόλυνε» σχεδόν ακαριαία το σύστημα. Με τις πιο ασθενείς επιχειρήσεις να «κολλάνε» τις μεγαλύτερες. Και κάπως έτσι «πάγωσε το αίμα» στις «φλέβες» των χρηματαγορών το φθινόπωρο του 2008, όταν ο άλλοτε τραπεζικός κολοσσός της Lehman Brothers, άφησε την τελευταία του πνοή, παραδομένος στον «φονικό ιό» της κρίσης.
Ενδεικτική της μετάλλαξης που έχει συντελεστεί την τελευταία 5ετία είναι η παρακάτω «ακτινογραφία» της τραπεζικής αγοράς από το περιοδικό Economist, που συγκρίνει την κατάσταση προ κρίσης με το σήμερα.
Εκτοτε πολλά έχουν αλλάξει στους κανόνες του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού «παιχνιδιού» με την επιβολή αυστηρότερων κανόνων λειτουργίας και σφικτούς ελέγχους όπως είναι για παράδειγμα τα stress tests των τραπεζών. Ωστόσο απομένουν ακόμη πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν όπως για παράδειγμα ο περιορισμός της πιστωτικής έκθεση μεταξύ αντισυμβαλλόμενων και ο καθορισμός ανώτατου ύψους επισφαλειών για τις μεγάλες επιχειρήσεις, τη στιγμή που τα χρηματοοικονομικά λόμπι πολεμούν τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις με κάθε μέσο, διακινδυνεύοντας έτσι σε πέντε χρόνια από σήμερα να έρθουμε αντιμέτωποι με μια νέα οικονομική κρίση.
