Όλοι γνωρίζουν τη Nike. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν πιθανώς ένα ζευγάρι παπούτσια Nike.
Είναι αναμφισβήτητα μία από τις πιο γνωστές μάρκες παγκοσμίως, κερδίζοντας δισεκατομμύρια δολάρια από τις πωλήσεις της σε ολόκληρο τον κόσμο. Μια εταιρεία που πάει ένα βήμα μπροστά από τους αντιπάλους της. Και ένα βήμα μπροστά από την εφορία, επίσης. Πώς το κατάφερε αυτό;
Μεταφέροντας τα χρήματα που της καταβάλλονταν σε πόλεις όπως το Λονδίνο, το Παρίσι, το Βερολίνο και η Μαδρίτη εκτός Ευρώπης, στην Καραϊβική ή σε φορείς που είναι στην πραγματικότητα χωρίς πατρίδα.
Η Nike το έκανε με τη βοήθεια έξυπνων δικηγόρων, περίπλοκων νόμων και «συνεργάσιμων» κυβερνήσεων με τον εξής τρόπο:
Τα παπούτσια Nike κατασκευάζονται σε χώρες όπως το Βιετνάμ και η Ινδονησία. Από εκεί, αποστέλλονται στην αποθήκη της εταιρείας στο Βέλγιο. Όταν τα καταστήματα χρειάζονται παπούτσια,απευθύνονται εκεί.
Αγοράζοντας κάποιος ένα ζευγάρι παπουτσιών, για παράδειγμα, στο Λονδίνο, θα περίμενε κανείς τα χρήματα από την αγορά να πάνε στην βρετανική θυγατρική της εταιρείας, τη Nike UK Ltd. Αυτό είναι το λογικό, αλλά αυτό δεν συμβαίνει. Τα χρήματα από τις πωλήσεις υποδημάτων ρέουν από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ολλανδία.
Δύο εταιρείες βρίσκονται στην καρδιά των ολλανδικών επιχειρήσεων της Nike. Πληρώνουν φόρο για τα έσοδα που εισπράττουν από τις πωλήσεις της Nike σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, σχεδόν στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ωστόσο, από το 2005 έως το 2014, η Nike μπόρεσε να μεταφέρει τεράστια χρηματικά ποσά από την Ολλανδία στις Βερμούδες, η οποία είναι ένας παραθαλάσσιος φορολογικός παράδεισος με μηδενικό φόρο. Η Nike το έκανε μέσω μιας θυγατρικής της εταιρίας, της Nike International Ltd, η οποία κατείχε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας της εταιρείας για τα εμπορικά σήματα στα πάνινα παπούτσια της (sneakers).
Παρόλο που αυτή η θυγατρική δεν φαίνεται να έχει προσωπικό ή γραφεία στις Βερμούδες, χρεώνει κάθε χρόνο μεγάλες αμοιβές δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στην ευρωπαϊκή κεντρική διοίκηση της Nike για την πώληση των προϊόντων της. Έτσι επιτρέπεται στη Nike να μετατοπίσει νόμιμα τα κέρδη από την Ευρώπη στη Nike International Ltd.
Η Apple
Η Apple ακολουθούσε μια άλλη τακτική. Συγκεκριμένα οι δύο ιρλανδικές θυγατρικές της εταιρείες, στις οποίες κατέληγαν όλα τα κέρδη εκτός Αμερικής, δεν μετέφεραν τα κέρδη τους από το Δουβλίνο σε κάποιο φορολογικό… παράδεισο. Αντ “αυτού, τα κεντρικά γραφεία τους ήταν νόμιμα «χωρίς ιθαγένεια» για φορολογικούς σκοπούς, επιτρέποντας έτσι στην Apple να κερδίζει σχεδόν το ίδιο φορολογικό αποτέλεσμα χωρίς να μετατοπίσει τα κέρδη της σε offshore.
Το πλεονέκτημα αυτό όμως κινδύνεψε να χαθεί όταν η ιρλανδική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι εταιρείες που είναι εγκατεστημένες στην Ιρλανδία θα μπορούσαν να αποφύγουν το φόρο εταιρειών μόνο αν μπορούσαν να αποδείξουν ότι «διαχειρίζονται και ελέγχονται από άλλη χώρα».
Η Apple θα μπορούσε να δηλώσει ότι οι θυγατρικές εταιρείες ανήκαν στις ΗΠΑ, πράγμα που σημαίνει ότι θα έπρεπε να πληρώνουν τους φόρους των ΗΠΑ. Ή διαφορετικά θα έπρεπε να πληρώνει φόρους στην Ιρλανδία, ή να βρει κάποια άλλη έδρα
Σύμφωνα με τα Paradise Papers, η Apple προσέγγισε την Appleby, για βοήθεια. Τον Μάρτιο του 2014, οι δικηγόροι της Apple δήλωσαν ότι ζήτησαν από την Appleby «να συνδράμει και να συντονίσει ένα έργο πολλαπλών δικαιοδοσιών που περιλαμβάνει τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους (BVI), το Cayman, το Guernsey, τη Νήσο του Μαν και το Τζέρσεϊ. Εάν η πρότασή σας είναι οικονομικά αποδοτική τότε θα σας ζητήσουμε να χειριστείτε ολόκληρο το έργο».
Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η κατάσταση της Apple έγινε πιο επείγουσα. Ο κ. Michael Noonan, τότε υπουργός Οικονομικών της Ιρλανδίας, ανακοίνωσε νόμο που εμπόδιζε τις εταιρείες που έχουν συσταθεί στην Ιρλανδία να διαχειρίζονται και να λειτουργούν σε φορολογικούς παραδείσους. Ωστόσο, οι εταιρείες που δημιουργήθηκαν πριν από το τέλος του 2014 θα μπορούσαν να αποφύγουν τον νόμο έως το Δεκέμβριο του 2020 βάσει των αποκαλούμενων «διατάξεων περί κεκτημένων δικαιωμάτων».
Η Apple είχε δύο μήνες για να μεταβεί στο Τζέρσεϊ, μια ανεξάρτητη περιφέρεια του Ηνωμένου Βασιλείου με μηδενικό εταιρικό φόρο για τις ξένες εταιρείες.
Τα έγγραφα της Paradise Papers δείχνουν ότι οι δύο βασικές ιρλανδικές θυγατρικές της Apple, η Apple Operations International (AOI), που πιστεύεται πως κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των 252 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Apple, και η Apple Sales International (ASI), διοικούνταν από το γραφείο της Appleby στο Τζέρσεϊ από τις αρχές του 2015 μέχρι τις αρχές του περασμένου έτους, όπως ανέφερε το BBC.
Εξάλλου μέσα στα έγγραφα εμφανίζονται και πολύ μεγάλες γερμανικές εταιρείες, όπως είναι η Sixt, τα Γερμανικά Ταχυδρομεία (Deutsche Post), η αλυσίδα ξενοδοχείων Meininger, η Siemens, η ασφαλιστική εταιρεία Allianz, η φαρμακευτική εταιρεία Bayer και η Deutsche Bank. Επιπλέον συμπεριλαμβάνονται και χίλια περίπου φυσικά πρόσωπα, ανάμεσα σε αυτούς πολλοί επιχειρηματίες αλλά και ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο οποίος κατείχε υψηλή θέση σε μια εταιρεία offshore.
Ο «βασιλιάς» της F1
Ο πρωταθλητής της Φόρμουλα 1, Λουίς Χάμιλτον είναι το νέο όνομα που προέκυψε από την αποκάλυψη των Paradise Papers. Όπως προκύπτει από τα έγγραφα που δόθηκαν στην δημοσιότητα ο Χάμιλτον, ένας από τους πιο πλούσιους αθλητές στον κόσμο απέφυγε να πληρώσει φόρους στην Ευρώπη για το ιδιωτικό του αεροπλάνο χρησιμοποιώντας τη Νήσο του Μαν.
Πιο συγκεκριμένα η μεγάλη λογιστική εταιρεία EY και η Appleby, η δικηγορική εταιρεία που βρίσκεται στο επίκεντρο των Paradise Papers, βοήθησαν τον Χάμιλτον και δεκάδες άλλους πελάτες να δημιουργήσουν φαινομενικά τεχνητές επιχειρήσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης μέσω των οποίων νοίκιαζαν δικά τους αεριωθούμενα αεροπλάνα.
Δύο καθηγητές του δικαίου μελέτησαν το σχέδιο και το περιέγραψαν ως «καταχρηστικό», λέγοντας ότι δεν φαίνεται να ακολουθεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες. «Κανείς δεν φαίνεται να ακολουθεί τους νόμους που υπάρχουν», δήλωσε στον Guardian η Rita de la Feria, πρόεδρος του φορολογικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Λιντς.
Η κυβέρνηση της Νήσου του Μαν επικοινώνησε με το βρετανικό φορολογικό γραφείο, το οποίο θα ξεκινήσει αυτό το μήνα μια έρευνα των 231 επιστροφών φόρου που έχουν εκδοθεί σε ιδιώτες ιδιοκτήτες αεριωθούμενων αεροπλάνων από το 2011, με αναμενόμενο ΦΠΑ ύψους 1 δισ. δολαρίων.
Ο Χάμιλτον δήλωσε ότι είχε δώσει εντολή σε έναν δικηγόρο να ελέγξει τις ρυθμίσεις και τον διαβεβαίωσε πως ήταν νόμιμες. Είπε ότι η πρακτική του ήταν να βασίζεται σε επαγγελματικές συμβουλές και δεν ασχολούνταν με την καθημερινή διαχείριση της επιχείρησής του.
Συνολικά φαίνεται πως ο Χαμιλτον απέφυγε φόρους ύψους 17 εκατ. λιρών, δηλαδή περίπου 19,3 εκατ. ευρώ.