Θα ήταν το πιο ακριβό commodity αν διαπραγματευόταν. Αλλά, τελικά η ευτυχία αγοράζεται με χρήματα;
Της Ελένης Στεργίου
elstergiou@gmail.com
@elstergiou
Δεν είμαστε και σαπουνόπερα. Αυτό είπε ο Γιάννης στην Παβίνα σε ένα παγκάκι στην πλατεία Εξαρχείων, την ώρα που εκείνη, με σχεδόν κλαμένα μάτια, του έλεγε ότι μπορεί να χωρίζουν, αλλά πάντα θα θυμάται τις στιγμές τους. Για εκείνον τελείωνε το έργο – θρίλερ αφού δεν τη ήθελε πια και για εκείνη η ρομαντική κομεντί. Και έτσι απλά ο μεν ένιωθε ευτυχία και ο δε δυστυχία.
‘Ετυχε να είμαι παρούσα στη σκηνή αυτή. Αυτόματα σκέφτηκα ότι αν όλοι εμείς παίζαμε σε ταινία τι θα θέλαμε να ήμασταν και τι τελικά είμαστε; Σαπουνόπερα, θρίλερ, κωμωδία, δράμα; Θα έχει πλοκή ή θα είναι μία ταινία που πατάς το stop γιατί είναι πολύ μίζερη και βαρετή.
Μεσάνυχτα στο Παρίσι. Αυτή θα ήταν η ιδανική. Συνδυάζοντας το παλιό, το νέο, τη φυγή από την πραγματικότητα και το ρομαντισμό μιας εποχής που δεν υπάρχει πια.
Το αμέσως επόμενο ερώτημα είναι τι είναι ευτυχία και ποιος τι καθορίζει τελικά. Σε κάνει χαρούμενο ο έρωτας ή τα λεφτά ή οι παρέες ή η οικογένεια…..
Η οικονομική προσέγγιση και οι αναλυτές του City του Λονδίνου
Στο πλαίσιο της παραδοσιακής οικονομικής θεωρίας η ευτυχία συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με τη χρησιμότητα και το διαθέσιμο εισόδημα. Ο υψηλότερος βαθμός ευτυχίας εξασφαλίζεται από την ευρύτερη δυνατότητα για αγορές.
Ο Βρετανός οικονομολόγος Richard Layard, ιδρυτής και διευθυντής του Κέντρου Οικονομικής Επίδοσης στο London School of Economics και ερευνητής σε θέματα της οικονομικής προσέγγισης της ευτυχίας έχει τονίσει ότι το χρήμα δεν αποτελεί το καλύτερο μέσο για να ερμηνεύσει κάποιος την ευτυχία. Η αντίληψη ότι η αύξηση της αγοραστικής δύναμης του ατόμου αντιστοιχεί αυτόματα σε αύξηση της ευτυχίας του καθίσταται επισφαλής.
Σύμφωνα με τη μοντέρνα προσέγγιση, η «χρυσή τομή» για την απόκτηση της ευτυχίας πρέπει να αναζητηθεί και σε άλλους σημαντικούς παράγοντες, όπως ο ποιοτικός ελεύθερος χρόνος, οι αρμονικές οικογενειακές και φιλικές σχέσεις, το ευχάριστο εργασιακό και το καθαρό φυσικό περιβάλλον: στοιχεία που δεν εμπίπτουν αυστηρά στο οικονομικό πεδίο. Επομένως, είναι άγνωστο αν μπορεί να εξηγηθεί το παράδοξο φαινόμενο, κατά το οποίο, αν και σήμερα είμαστε περίπου τρις φορές οικονομικά πλουσιότεροι, σε σχέση με 50 χρόνια πριν, δεν είμαστε πιο ευτυχείς.
And she is buying the stairway to heaven
Έρευνες έχουν αποδείξει ότι τα λεφτά φέρνουν τελικά την ευτυχία. Οι πολίτες που ζουν σε πλούσιες χώρες δηλώνουν πιο ευτυχισμένοι από εκείνους που ζουν σε υπανάπτυχτες χώρες. Ο Αμερικανός δηλαδή νιώθει πιο ευτυχισμένος από τον Ταϊλανδό. Ωστόσο, η χαρά φθίνει όσο αυξάνεται η ποσότητα (!).
Επίσης, η ανεργία-σύμφωνα με μελέτες- είναι η μεγαλύτερη αιτία δυστυχίας, ενώ δεύτερη είναι τα χρέη……
Χρηματιστές, που διαχειρίζονται εκατομμύρια λίρες, από την καρδιά των χρηματαγορών στο City του Λονδίνου, εξηγούν στο ThePaper ότι η ευτυχία αν ήταν παράγωγο θα είχε μεγαλύτερη αξία από το χρυσό. Άρα… ο χρυσός όλου του κόσμου δεν φτάνει για να αγοράσει την ευτυχία!
Σημασία έχει το ταξίδι ή το τέλος
Η ευτυχία αποτελεί το αξεπέραστο αγαθό. Όλα τα άλλα αγαθά συμβάλλουν στην απόκτηση της ευτυχίας. Ακόμα και αγαθά που η αξία τους είναι δύσκολο να αποτιμηθεί, όπως η ελευθερία ή η αγάπη για κάποιο άτομο.
Σε αρκετές μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε Βρετανία, ΗΠΑ, Καναδά και Ιαπωνία δείχνουν ότι από το τέλος του Β” Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τη σημερινή εποχή δεν έχει αυξηθεί η ευτυχία παρά το γεγονός ότι το συνολικό εισόδημα στο πλανήτη έχει τριπλασιαστεί!
Μια ταινία για να είναι πετυχημένη θα πρέπει να έχει happy end. Η΄ ένα τέλος δραματικό, ανατρεπτικό. Όπως επιβεβαιώνει και ο Αριστοφάνης η κορύφωση στο τέλος είναι αναγκαία για να ικανοποιήσει το θεατή. Άρα, σημασία μπορεί να έχει η ταινία, αλλά πιο πολύ το τέλος της (μας).
Ανάγκες
Το τι κάνει έναν άνθρωπο ευτυχισμένο ή δυστυχισμένο αποτελεί διαχρονικό αντικείμενο μελέτης πολλών επιστημόνων, φιλοσόφων, αλλά και οικονομολόγων, καθώς είναι γνωστό πως τα χρήματα και η άνεση κάνουν έναν άνθρωπο να νιώθει ευτυχισμένος. Σύμφωνα με την πυραμίδα του Maslow, οι ανάγκες του ανθρώπου ιεραρχούνται και όταν ικανοποιούνται τότε νιώθεις την λεγόμενη πληρότητα. Ο στόχος λοιπόν της ζωής είναι να βρει τον τρόπο να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του. Η΄ αυτά που νομίζει ότι θέλει.
Κάντε το τέστ
Σε γενικές γραμμές, με βάση τα στατιστικά, ποιος νιώθει ή δεν νιώθει ευτυχισμένος βασίζεται στα εξής:
1) Οι πολίτες των πλουσιότερων και δημοκρατικών χωρών είναι πιο ευτυχισμένοι.
Οι περισσότερες από τις πλούσιες χώρες είναι δημοκρατίες με ισχυρά ατομικά δικαιώματα, καθώς και άλλα χαρακτηριστικά
που αποδεδειγμένα βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής των πολιτών τους.
2) Οι πλουσιότεροι είναι πιο ευτυχισμένοι
3) Η ικανοποίηση από τα χρήματα βαίνει φθίνουσα όσο αυτά αυξάνονται
Η ικανοποίηση από το υψηλό εισόδημα αυξάνεται μέχρι να φτάσει αυτό κάποιο όριο. Με βάση τα αμερικάνικα δεδομένα, αυξάνεται περίπου μέχρι τα 75.000 δολάρια, ίσως και μέχρι τα 120.000 δολάρια. Εφόσον ξεπεραστεί το όριο, δεν προκύπτει από την έρευνα σημαντική διαφοροποίηση στην ικανοποίηση. Τότε υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες – όπως η ποιότητα του γάμου και της υγείας – που γίνονται πιο σημαντικοί από τα χρήματα. Ένας άλλος λόγος που η ευτυχία δεν αυξάνεται σημαντικά μετά από κάποιο όριο, είναι ότι οι πλουσιότεροι άνθρωποι αξιοποιούν τα χρήματά τους για να μετακινηθούν προς ακριβότερες περιοχές, στις οποίες όμως δεν αισθάνονται πλέον πλούσιοι.
4) Η εισοδηματική ανισότητα μειώνει την ευημερία
5) Η ανεργία φέρνει κατάθλιψη
Στις περισσότερες μελέτες, τίποτα δεν συσχετίζεται περισσότερο με τη δυστυχία, όσο η ανεργία
6) Ο πληθωρισμός μας κάνει δυστυχισμένους.
Αλλά η επίδρασή του είναι μικρότερη σε σχέση με την ανεργία
7) Όταν εργαζόμαστε περισσότερες ώρες αισθανόμαστε πιο ευτυχείς … όμως η υπερβολή μας κάνει δυστυχείς
8) Όσοι διανύουν πολλά χιλιόμετρα για να πάνε στην δουλειά τους, είναι λιγότερο ευτυχισμένοι.
Οι μελέτες για αυτό το θέμα είναι πολύ ενδιαφέροντες. Οι επιστήμονες υγείας λένε ότι ο μεγάλος χρόνος μετακίνησης δεν ευνοεί την ευτυχία, αλλά μπορεί να προκαλέσει ακόμα και αρρώστιες. Μία μελέτη κατέληξε ότι ο μαγικός αριθμός για τον χρόνο μετακίνησης είναι το 22. Εάν ο χρόνος για να φτάσουμε στην δουλειά μας είναι πάνω από 22 λεπτά, τότε υπάρχει αισθητή πτώση στην αναφερθείσα ευημερία.
9) Οι αυτοαπασχολούμενοι είναι πιο ευτυχισμένοι
Όταν οι εργαζόμενοι πιστεύουν ότι είναι καλοί στη δουλειά τους και ότι τα αφεντικά τους, είναι ικανοποιημένα από αυτούς, τότε αισθάνονται πιο ικανοποιημένοι.Έτσι είναι αναμενόμενο, όταν είναι οι ίδιοι αφεντικό του εαυτού τους, να είναι ακόμα πιο ευτυχισμένο. Μια σημαντική μελέτη του ΟΟΣΑ διαπίστωσε ότι οι αυτοαπασχολούμενοι “συνήθως αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα συνολικής ικανοποίησης από την επαγγελματική δραστηριότητα τους». Όμως, μια άλλη μελέτη έδειξε ότι μόνο οι αυτοαπασχολούμενοι που τα πηγαίνουν καλά στην δουλειά τους, είναι πιο ευτυχισμένοι.
10) Το χρέος ρίχνει τη ψυχολογία
Έχει σημασία από που προέρχεται το χρέος. Το χρέος από στεγαστικό δάνειο δεν επηρεάζει πολύ την ευτυχία. Όμως το χρέος από πιστωτικές κάρτες την επηρεάζει σημαντικά. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το υψηλό χρέος συσχετίζεται έντονα με συναισθήματα άγχους και κατάθλιψης.
Φορολογία
Οι κυβερνητικές ρυθμίσεις στη φορολογία μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση της ευτυχίας. Η επιβολή υψηλής φορολογίας πάνω από ένα επίπεδο εισοδήματος αποτρέπει τα άτομα από το να επιδίδονται σε υπερβολική εργασία. Έτσι, συμβάλλει σε πιο ισορροπημένη κατανομή του χρόνου, γεγονός που επικουρεί σε σημαντικό βαθμό στην αύξηση της ευτυχίας.
O Layard τονίζει ότι η προτεραιότητα της πολιτικής των δημόσιων οικονομικών οφείλει να είναι η αύξηση της ευτυχίας των ατόμων που βρίσκονται στον πυθμένα της κλίμακας «μεγάλη δυστυχία – μεγάλη ευτυχία», διότι μια παραπάνω χρηματική μονάδα εισοδήματος στο πολύ φτωχό – πολύ δυστυχισμένο άτομο έχει μεγαλύτερη σημασία από αυτή στο πολύ πλούσιο – πολύ ευτυχισμένο άτομο.
Η επιβολή υψηλής φορολογίας στα μεγάλα εισοδήματα και οι φοροελαφρύνσεις στα μικρά συντελούν στην αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των χαμηλών εισοδημάτων, γεγονός που συνεργεί στη σημαντική αύξηση της ευτυχίας των πολύ φτωχών ατόμων με την ταυτόχρονη αμελητέα μείωση αυτής των πολύ πλουσίων. Συνεπώς, η αναδιανομή εισοδήματος – πλούτου από τα πλούσια στρώματα στα φτωχά αυξάνει τη συνολική και τη μέση ευτυχία της ολότητας της κοινωνίας.
Με βάση όλα τα παραπάνω…. οι Έλληνες είναι από τους πιο δυστυχείς λαούς. Πάνω από τους μισούς νέους οι άνεργοι, έχουν υψηλή φορολογία, δουλεύουν πολλές ώρες, δεν πληρώνονται καλά (ίσως και καθόλου), χρωστάνε και…. δεν είναι ελεύθεροι πια.