Οι «βασιλείς και οι βασίλισσες» του παγκόσμιου καπιταλισμού κάθε άλλο παρά αφελείς είναι. Αντιλαμβάνονται ως περίπου «αναγκαίο κακό» για τις business το γεγονός ότι ο πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν πρέπει να προκαλέσει κάποια αναδιάταξη δύναμης ή ακόμη και να σκοτώσει ορισμένους ανθρώπους προκειμένου να πετύχει το φιλόδοξο σχέδιο 500 δισ. δολαρίων υπό τον τίτλο «Όραμα 2030» για τη χώρα του.
Όχι όμως έως του σημείου και με τον τρόπο που φαίνεται ότι έγινε αυτό στην περίπτωση του Jamal Khashoggi – δηλαδή με διαμελισμό ενός ανθρώπου ενώ ακόμη ήταν ζωντανός και στη συνέχεια με διάλυση του πτώματός του σε οξύ.
Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο την περασμένη Πέμπτη φέρεται να είπε στον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ότι η Ουάσινγκτον «πρέπει να δώσει λίγες ημέρες» στη Σαουδική Αραβία προκειμένου να ξεκαθαρίσει η υπόθεση. Απομακρυνόμενος από τις προηγούμενες αμφίσημες δηλώσεις του, στις οποίες έδινε στους Σαουδάραβες το τεκμήριο της αμφιβολίας, ο Τραμπ δήλωσε λίγο αργότερα ότι «εάν δεν συμβεί κάποιο θαύμα θαυμάτων, θα αναγνώριζα ότι είναι νεκρός».
Πήρα συνέντευξη από τον Khashoggi τον Δεκέμβριο του 2017, επ’ αφορμή θέματος του Forbes για τον πρίγκιπα Mohammed bin Salman. Ο δημοσιογράφος μου είπε ότι, εάν αποπειράτο ποτέ να μεταβεί πίσω στο βασίλειο της Σ. Αραβίας, θα συλλαμβανόταν άμεσα. Το 2016, η σαουδαραβική κυβέρνηση είχε αποκλείσει για έξι μήνες την χρήση από τον ίδιο του λογαριασμού του στο Twitter και του είχε ζητήσει να μην γράφει τίποτε σχετικό με τον Ντόναλντ Τραμπ. «Είχα αποκλειστεί εξαιτίας του Τραμπ. Έλαβα εντολή από το δικαστήριο να σταματήσω να γράφω και να μείνω σπίτι μου», είχε πει τότε. Στη συνέχεια εγκατέλειψε το βασίλειο για τις ΗΠΑ. «Χρειαζόμαστε ελευθερία της έκφρασης, σαν ασφαλιστική δικλείδα», τόνιζε τότε.
Καμία λοιπόν έκπληξη δεν πρέπει να προκαλεί το γεγονός ότι το επενδυτικό φόρουμ το οποίο σχεδίαζαν οι Σαουδάραβες με τίτλο «Davos In The Desert» (Νταβός στην Έρημο) εξαϋλώνεται, μετά τις απανωτές ακυρώσεις συμμετοχής πολιτικών και επιχειρηματιών. Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Steve Mnuchin είναι η πλέον πρόσφατη ακύρωση για την ετήσια επενδυτκή σύνοδο της οποίας προϊσταται ο ίδιος ο πρίγκιπας και η οποία είναι προγραμματισμένη για τις 23 – 25 Οκτωβρίου.
Η ακύρωση ακολουθεί εκείνες της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, του Jamie Dimon της Chase, του Dara Khosrowshahi, CEO της Uber, του Larry Fink της BlackRock, του Stephen Schwarzman της Blackstone, του Tidjane Thiam, CEO της Credit Suisse, του Bill Winters, CEO της Standard Chartered, καθώς και του John Flint, CEO της HSBC.
Μια επιχειρηματική συνεργασία των Σαουδαράβων με την Virgin Hyperloop One του Richard Branson φαίνεται να λαμβάνει επίσης τέλος. Ο Branson έγραψε στο blog του: «Αυτό που φέρεται να συνέβη στην Τουρκία γύρω από την εξαφάνιση του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi, εάν αποδειχθεί αληθές, θα επηρεάσει κομβικά τη δυνατότητα ημών στη Δύση να συναλλασσόμαστε με την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας».
Το πλάνο Vision 2030 έχει ως επίκεντρό του τη μετατροπή της Σαουδικής Αραβίας σε οικονομική όαση. Περί τα 200 δισ. δολάρια επενδεδυμένα σε ηλιακούς συλλέκτες απλωμένους στο Rub-al-khali, ένα τουριστικό θέρετρο παγκόσμιας κλάσης στην Ερυθρά Θάλασσα, μετά από επενδύσεις συνολικού ύψους 100 δισ. δολ. υπό το όνομα NEOM, τεράστιες νέες μονάδες πετροχημικής επεξεργασίας, δουλειές εν αφθονία σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση. Ο πρίγκιπας είχε υπονοήσει επίσης μία στροφή σε μια πιο φιλελεύθερη αντίληψη για την ελευθερία της έκφρασης. Νέος, με αυτοπεποίθηση και όραμα – φαινόταν ο σωτήρας του 21ου αιώνα για τη Σαουδική Αραβία. Κι αυτό μάλιστα στον βαθμό που σπάνια ένας ελέω θεού διάδοχος μονάρχης είναι κάτι διαφορετικό από ένας ανασφαλής σκληροπυρηνικός.
Κι όμως, ακόμη και πριν την υπόθεση της Κωνσταντινούπολης, ήδη το αστέρι του πρίγκιπα ως αναμορφωτή και εκσυγχρονιστή είχε αρχίσει να δύει. Ήταν ακριβώς μετά το «Νταβός στην Έρημο» του περασμένου έτους που ο πρίγκιπας συγκέντρωσε μερικές εκατοντάδες πάμπλουτους συμπατριώτες του για μια όχι εθελούσια διαμονή στο ξενοδοχείο Ritz Carlton Riyadh, όπου τους απέσπασε, όχι ακριβώς εθελοντικά, περίπου 100 δισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία. Ο πρίγκιπας Miteb, γιος του τέως βασιλιά Abdullah (που έφυγε από τη ζωή το 2014) συμφώνησε να παραδώσει περί το 1 δισ. δολάρια. Ο Bakr bin Ladin, ετεροθαλής αδελφός του Οσάμα, είδε την επιχείρησή του, Binladin Construction, πρακτικά να «δημεύεται» από τον πρίγκιπα. Ο Alwaleed bin Talal, γνωστος για την larger than life εικόνα του και άνθρωπος – κλειδί πίσω από την Kingdom Holdings, θεωρείται ότι παρέδωσε σχεδόν το σύνολο της περιουσίας του προκειμένου να φύγει από το ξενοδοχείο ασφαλής.
Εάν λοιπόν ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν αντιμετωπίζει έτσι τους ίδιους τους συμπατριώτες του, ακόμη και τον ίδιο τον θείο του, πώς θα μπορούσε ένας αλλοδαπός επενδυτής να εμπιστευθεί τα κεφάλαιά του και να τα θεωρήσει ασφαλή στη Σαουδική Αραβία;
Την άνοιξη του 2018, το Forbes αφαίρεσε το σύνολο των Σαουδαράβων δισεκατομμυριούχων από τη σχετική λίστα. Εάν η περιουσία σου δεν προστατεύεται από θεσμικές διαδικασίες και κράτος δικαίου, τότε τι κατέχεις στην πραγματικότητα; Αυτός είναι και ο λόγος που η ιδέα μιας εισόδου της Saudi Aramco στο χρηματιστήριο μέσω IPΟ δεν έβγαζε εξαρχής νόημα. Οι επενδυτές του χώρου του πετρελαίου έχουν δεκάδες άλλα ελκυστικά assets στα οποία μπορούν να κοιτάξουν σε Τέξας, Βραζιλία ή Νορβηγία, εκεί όπου τα συμβόλαια είναι ιερά, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας απαραβίαστα και ο πόλεμος της Υεμένης απέχει πολύ περισσότερο από μια πτήση πυραύλου.
Ακόμη δυσκολότερο για τους διεθνείς επενδυτές, παρά τη συνήθη «κυνικότητά» τους, είναι να «καταπιούν» το γεγονός ότι οι γυναίκες στη Σαουδική Αραβία δεν έχουν κανένα δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού. Ναι, μπορεί ο πρίγκιπας να έδωσε στις γυναίκες το δικαίωμα να οδηγούν αυτοκίνητο, ωστόσο οι ακτιβίστριες που πίεζαν ακριβώς για την επιβολή του μέτρου φυλακίστηκαν. Το βασίλειο έθεσε πράγματι το 2017 κάποιους περιορισμούς στον παιδικό γάμο, οπότε πλέον τα κορίτσια κάτω των 17 για να παντρευτούν χρειάζονται άδεια από ειδικό δικαστήριο.
Την ίδια ώρα ωστόσο δεν υπάρχει καμία ελευθερία λόγου, έκφρασης ή θρησκείας. Το βασίλειο προχώρησε μέσα στο 2017 στην εκτέλεση 146 ανθρώπων. Βέβαια το Ιράν εκτέλεσε τριπλάσιο αριθμό, ωστόσο ο σαουδαραβικός αριθμός είναι πενταπλάσιος των εκτελέσεων στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία.
Κάποιοι επενδυτές έκαναν πίσω απρόθυμα. Ο Larry Fink της BlackRock τόνισε ότι δεν θα παραστεί στο φόρουμ, υπό την πίεση μετόχων και πελατών, ωστόσο διευκρίνισε στο CNBC ότι ο μεγαλύτερος διαχειριστής του πλανήτη δεν ετοιμάζεται να «φύγει τρέχοντας» από τη Σαουδική Αραβία.
Άλλωστε η αραβική χώρα έχει επενδύσει 20 δισ. σε κατασκευαστικό fund της BlackRock. «Πηγαίνω στη Σαουδική Αραβία για χρόνια και χρόνια, περί τις τρεις με πέντε φορές τον χρόνο», πρόσθεσε ο Fink. «Σαν φίλος της χώρας, ήθελα να το κάνω με έναν τρόπο ο οποίος να διατηρεί τη σχέση που έχουμε και για την οποία έχουμε εργαστεί τόσο σκληρά».
Ο δισεκατομμυριούχος επικεφαλής της Softbank, Masayoshi Son, σχεδιάζει να βρεθεί στη σύνοδο, ενώ το ίδιο σχεδιάζουν και τα στελέχη των Mitsubishi UFJ Financial και Mizuho Financial. Οι δυο τους είναι βασικοί επενδυτές, μαζί με το σαουδαραβικό κρατικό επενδυτικό fund, στο Vision Fund 100 δισ. δολαρίων της SoftBank. O Mohammed bin Salman έχει ήδη αποθέσει 45 δισ. δολ. από τα αποθεματικά της χώρας του στο Vision Fund. Πριν από δύο εβδομάδες, εγγυήθηκε την επένδυση άλλων 45 δισ. Τι θα προτιμούσατε, να επενδύσετε τα χρήματά σας στη Σαουδική Αραβία ή η Σ. Αραβία να επενδύσει τα χρήματά της σε εσάς;
Ο Khashoggi, στη συνέντευξή μας, εξηγούσε ότι οι γιοι του ιδρυτή του βασιλείου, βασιλιά Ibn Saud, κατάφεραν να κυριαρχήσουν στην Αραβική Χερσόνησο για έναν αιώνα, καθώς έπεισαν τους ανθρώπους ότι είχαν θεϊκή αποστολή και δικαίωμα. Προκειμένου να μείνει στην εξουσία, ο Μπιν Σαλμάν πρέπει να ενισχύσει το αφήγημα και την πεποίθηση ότι αποτελεί τη συνέχεια αυτής της θεϊκής εντολής – ότι η εξουσία του είναι αδιαμφισβήτητη. Η ανακοίνωσή του, την Πέμπτη, ότι η Σαουδική Αραβία του μέλλοντος θα είναι μια χώρα του «μετριοπαθούς Ισλάμ» ήταν μια κίνηση λαϊκισμού, με στόχο κυρίως τους σκληροπυρηνικούς κληρικούς, την μόνη πραγματική αμφισβήτηση της εξουσίας του. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ο πρίγκιπας δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να ανεχτεί καμία πραγματική εσωτερική αντίθεση στο καθεστώς του. «Το να το αμφισβητήσει κανείς αυτό, θα διέλυε το σύστημα», ανέφερε τότε ο Κασόγκι. «Δεν είμαι ενάντια στο σύστημα. Χωρίς τη μοναρχία η χώρα θα κατέρρεε», είχε δηλώσει.
Και τι συμβαίνει σε μία χώρα χωρίς τη βοήθεια και την υποστήριξη των διεθνούς βεληνεκούς καπιταλιστών;