‘Bail-in’: Το σχέδιο διάσωσης της Κύπρου.
Μετά από 11 ώρες σκληρών διαπραγματεύσεων και αφού επανειλημμένα είχε απειληθεί η κατάρρευση των προσπαθειών, έγινε εφικτή λίγο πριν τις 4 τα ξημερώματα ώρα Ελλάδας η επιτυχής ολοκλήρωση των συζητήσεων για το σχέδιο δανειοδότησης της Κύπρου. Το σχέδιο προβλέπει δάνεια ύψους 10 δις ευρώ με τη συμμετοχή κατά πάσα πιθανότητα και του ΔΝΤ αλλά πιθανόν και της Ρωσίας.
Παράλληλα, η Κύπρος δεσμεύεται να εφαρμόσει μια σειρά από μέτρα για να συνεισφέρει και η ίδια στη διάσωση της Οικονομίας και των Τραπεζών της. Το πιο σκληρό και πρωτοφανές μέτρο είναι μια έκτακτη εισφορά (“an upfront one-off stability levy”) επί των καταθέσεων (είτε Κυπρίων είτε αλλοδαπών) που διατηρούνται σε Τράπεζες της Κυπριακής επικράτειας. Συγκεκριμένα επιβάλλεται -με άμεση ισχύ- εισφορά ύψους 6,75% σε όλες τις καταθέσεις μέχρι 100 χιλιάδων ευρώ, ενώ στις καταθέσεις άνω των 100 χιλιάδων ευρώ επιβάλλεται εισφορά 9,9%. Η εισφορά θα αφαιρεθεί από τους λογαριασμούς την ερχόμενη Τρίτη, ενώ η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου έχει δεσμεύσει ήδη (!) τα αντίστοιχα ποσά στους λογαριασμούς ώστε να μην μπορούν να γίνουν αναλήψεις μεγάλων ποσών ηλεκτρονικά μέχρι την Τρίτη. Αντίστοιχη έκτακτη εισφορά προβλέπεται επίσης να επιβληθεί και στους μικρο-ομολογιούχους (“junior bondholders”). Σε αντάλλαγμα για την έκτακτη αυτή εισφορά οι καταθέτες θα λάβουν ισόποσης αξίας μετοχές των υπό ανακεφαλαιοποίηση Τραπεζών. Το σύνολο των εισροών από την εν λόγω έκτακτη εισφορά προβλέπεται σε 5,8 δις ευρώ. Σε αυτή τη διαδικασία δεν συμπεριλαμβάνονται οι καταθέσεις που διατηρούνται σε Κυπριακές Τράπεζες στην Ελλάδα, τα υποκαταστήματα των οποίων προβλέπεται να πωληθούν σε κάποια Ελληνική Τράπεζα. (Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι υπάρχουν προχωρημένες συζητήσεις με την Εθνική).
Αυξάνεται επίσης ο φόρος επί των εταιρικών κερδών (“an increase of the statutory corporate income tax rate”) από το 10% στο 12,5% και αυξάνεται ο φόρος επί των κεφαλαιακών κερδών και των τόκων των καταθέσεων ( increase of the withholding tax on capital income”), ο οποίος προβλέπεται να εισφέρει περίπου 200 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Παράλληλα, θα προωθηθεί ο περιορισμός του μεγέθους του τραπεζικού τομέα σε αναλογίες πιο κοντά στο μέσο όρο της Ευρωζώνης. Αυτή τη στιγμή το μέγεθος αυτό είναι πάνω από οκτώ φορές το μέγεθος της Κυπριακής Οικονομίας, ενώ ο μέσος όρος των χωρών της Ευρωζώνης είναι τρισήμιση φορές το ΑΕΠ.
Η Κυπριακή Κυβέρνηση δεσμεύεται για μέτρα περιορισμού του δημοσιονομικού ελλείμματος ύψους 4,5% του ΑΕΠ, όπως επίσης και σε ένα ευρύ πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, με πιθανότερους Οργανισμούς προς ιδιωτικοποίηση τη CYTA, την ΑΗΚ (ηλεκτρική εταιρεία) και τον Οργανισμό Λιμένων.
Η πρόεδρος του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου ότι στο συγκεκριμένο πρόγραμμα διάσωσης τηρούνται όλες οι προϋποθέσεις που χρειάζεται το Ταμείο και θεωρεί ότι το Διοικητικό του Συμβούλιο θα αποφασίσει να συμμετάσχει και αυτό στα δάνεια προς τη Κύπρο.
Παράλληλα προβλέπεται να συμμετάσχει και η Ρωσία στο πρόγραμμα επεκτείνοντας τη λήξη του διακρατικού δανείου με τη Κύπρο κατά 5 χρόνια έως το 2021 και μειώνοντας δραστικά το επιτόκιο που βρίσκεται στο 4,5%. Για το σκοπό αυτό θα ταξιδεύσει τη Δευτέρα στη Μόσχα ο Κύπριος Υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής, ο οποίος δήλωσε: “δεν είμαι ευτυχής με το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων με την έννοια ότι δεν επιθυμούσα να είμαι εγώ ο Υπουργός που θα αναγκαστεί να επιβάλλει ένα τέτοιο μέτρο. Έχω συναίσθηση όμως του ποιά πρέπει να είναι η υπεύθυνη στάση ενός Υπουργού που έχει ορκισθεί να διαφυλάσσει το δημόσιο συμφέρον και η σταθερότητα του συστήματος δεν μας άφηνε άλλες επιλογές”. Με βάση τα συμφωνημένα μέτρα το δημόσιο χρέος της Κύπρου αναμένεται να διαμορφωθεί το 2020 στο 100% του ΑΕΠ, ενώ αν δεν υπήρχε η συμμετοχή των καταθετών θα ανέβαινε στο 145%, άρα σε μη βιώσιμο επίπεδο σύμφωνα με το ΔΝΤ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι παρ’ ότι η συμμετοχή των καταθετών στη διάσωση Τραπεζών είναι μια πρωτοφανής διαδικασία για την Ευρωζώνη (δεν εφαρμόσθηκε ούτε στη περίπτωση της Ιρλανδίας που είχε εξίσου τεράστιο τραπεζικό τομέα ως προς το ΑΕΠ της), το εν λόγω “bail-in” δεν έφτασε στο μέγεθος που απαιτούσε το ΔΝΤ και κάποιες Κυβερνήσεις της ευρωζώνης, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Άλλα κράτη (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία κ.ά.) ήταν αντίθετα σε αυτό το μέτρο, όπως και η πλειοψηφία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καθώς υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να παρατηρηθεί εκροές από καταθέσεις σε χώρες που βρίσκονται υπό δημοσιονομική πίεση.
Kρίσιμο ρόλο στις διαπραγματεύσεις έπαιξε ο Αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Γιόργκ Άσμουσεν, ο οποίος φέρεται να διέσωσε αρκετές φορές τις συζητήσεις από πλήρη αποτυχία. “Αν δεν ήταν ο Γιόργκ δεν θα είχαμε θετικό αποτέλεσμα. Ήταν εξαίρετος και εντός και εκτός της συνεδρίασης”, δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ευρωζώνης στους Financial Times.
Είναι γεγονός πάντως ότι με την απόφαση για ‘κούρεμα’ ουσιαστικά καταθέσεων, είτε αυτοί είναι Κύπριοι, είτε Ρώσοι και Άγγλοι, σπάει ένα ισχυρότατο ταμπού στο οποίο βασιζόταν για πολλά χρόνια η αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης: ότι σε γενικές γραμμές οι καταθέσεις στις Τράπεζες είναι εγγυημένες. Αυτό το αξίωμα πλέον καταρρίπτεται και απομένει να φανεί στη πράξη το κατά πόσο θα υπάρξουν μαζικές αναλήψεις και εκροές καταθέσεων από τις Τράπεζες των χωρών που πλήττονται περισσότερο από τη κρίση (Ισπανία, Ιταλία κ.ά). Από την άλλη πλευρά όμως είναι εξαιρετικά δυσχερής η θέση των περισσότερων Κυβερνήσεων να πείσουν τα Κοινοβούλιά τους να εγκρίνουν τη δανειοδότηση και τη σωτηρία Τραπεζών για να διαφυλαχθούν οι καταθέσεις Ρώσων και άλλων με αμφίβολη προέλευση. Σε μια εποχή που τα δημαγωγικά και λαϊκιστικά κόμματα στην Ευρώπη σημειώνουν εντυπωσιακή αύξηση των ποσοστών τους, μια πλήρης διάσωση αυτών των Τραπεζών με χρήματα φορολογουμένων θα ήταν γι’ αυτά τα κόμματα ένα τεράστιας αξίας πολιτικό δώρο.