του Θόδωρου Χατζηπαντελή
Καθηγητή Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
Είναι να απορείς με την ευκολία που όλοι αναγορεύονται αναλυτές των πολιτικών πραγμάτων μιας οποιασδήποτε χώρας. Είναι πράγματι γνωστό ότι οι Έλληνες είναι πολυμήχανοι και παντογνώστες. Σεισμολόγοι, οικονομολόγοι, στατιστικοί, συνταγματολόγοι, παιδαγωγοί, δικηγόροι, γιατροί ανάλογα με το θέμα επικαιρότητας. Και φυσικά κορυφαίοι αναλυτές της διεθνούς πολιτικής! Αφού είναι ο καθένας, δεν θα είναι και τα κόμματα; Η απορία είναι αφελής. Προφανώς θα είναι και τα κόμματα.
Έτσι το κάθε κόμμα προσπαθεί να ταιριάξει την υπόθεση στη δική του ανάλυση! Αντί δηλαδή να ταιριάξει την ανάλυση στα γεγονότα, ταιριάζει τα γεγονότα στην ανάλυση του! Όπως άλλωστε κάνει για κάθε τι… Ο Γκρίλο έγινε ξαφνικά η «αντι-μνημονιακή» Ιταλία!. Για κάποιους έγινε οι «Ανεξάρτητοι Ιταλοί»! Και τα λοιπά, και τα λοιπά. Τώρα η διαμαρτυρία πολιτών στην Τουρκία βαφτίζεται με διάφορους όρους. Από αντεπανάσταση μέχρι επανάσταση. Σε όλες τις περιπτώσεις το χαρακτηριστικό της φυλής (της δικής μας) η υπερβολή κυριαρχεί. Όπως κάθε Κούρδος βαφτίζονταν πολιτικός πρόσφυγας στο παρελθόν. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Είχα την ευκαιρία να είμαι στην Τουρκία για επιστημονικούς λόγους την εποχή που ξεπηδούσε το σημερινό κυβερνητικό κόμμα. Όπως σε πολλές άλλες χώρες το παλιό κομματικό σύστημα της Τουρκίας ήταν απόλυτα διεφθαρμένο. Ότι γνωρίζουμε εμείς σαν πελατεία μετά το 1981 μοιάζει πλήρως αξιοκρατικό μπροστά σε αυτό που ζούσαν εκείνη την εποχή οι δυστυχείς πολίτες στην Τουρκία. Αρκεί να σας πω ότι ενώ εδώ οι αυτοκινητόδρομοι είχαν διπλάσιο από το αναμενόμενο κόστος –εύκολα καταλαβαίνει κανείς τι γινόταν το επιπλέον- εκεί είχαν πενταπλάσιο και εξαπλάσιο. Οι αμοιβές και οι συνθήκες στα μαύρα τους τα χάλια. Τα δημοκρατικά δικαιώματα σε περιστολή, η ελευθερία του λόγου συζητήσιμη. Από καιρού σε καιρό το στρατιωτικό συμβούλιο παρενέβαινε –κυρίως όταν η διαφθορά άρχιζε να γίνεται καθολικό φαινόμενο- και με το πρόσχημα της εγγύησης του κοσμικού κράτους άλλαζε κυβερνήσεις και κόμματα.
Όσο η Τουρκία φλέρταρε με την Ευρωπαϊκή Ένωση τα πράγματα είχαν κάτι για να τιθασεύονται. Πολλές απαιτούμενες αλλαγές τουλάχιστον διακηρύσσονταν. Όπως και εμείς όμως (που θεωρητικά λέμε ότι θα αλλάξουμε το κράτος) έτσι και αυτοί έλεγαν ότι θα αλλάξουν. Με την πίεση της διεθνούς κοινότητας και το καρότο της ένταξης. Για μας η προοπτική ένταξης της Τουρκίας ήταν ότι καλύτερο. Θα μειώναμε τους εξοπλισμούς. Άλλος (η Τουρκία) θα ασχολιόταν με τους λαθρομετανάστες, οι οικονομικές σχέσεις θα βοηθούσαν, το θέμα της Κύπρου θα έμπαινε σε πορεία λύσης. Όλα θα ήταν καλύτερα. Δυστυχώς, κάτι η Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι η Τουρκία η προσμονή της ένταξης είναι μακριά…
Μαζί με τον κίνδυνο στα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας όλα στο παρελθόν έφτιαχναν ένα εκρηκτικό μείγμα. Από το μείγμα ξεπήδησε το κόμμα του Ερντογάν σαν εγγυητής της αποκατάστασης του κράτους. Ήθελε να εμπεδώσει την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό. Πρακτικά χωρίς αντίπαλο, αφού το κομματικό σύστημα δεν μπορούσε να προτείνει αξιόπιστη εναλλακτική λύση και οι στρατιωτικοί που θεωρητικά ήταν οι εγγυητές του χαρακτήρα του κράτους ήταν υπόλογοι για την εμπλοκή τους στο ίδιο σύστημα. Μείωσε τη δύναμη του στρατιωτικού συμβουλίου, βοήθησε την οικονομία, άλλαξε την εικόνα. Μόνο που τα υλικά του άρχισαν να ξεφτίζουν. Και όπως γίνεται πάντα, προσέφυγε στην παλιά και δοκιμασμένη συνταγή.
Όσοι φλερτάρουν με τον ολοκληρωτισμό επικαλούνται σιγά-σιγά ιδεολογικές, φυλετικές ή θρησκευτικές μοναδικότητες και δοξασίες που κατά τα δικά τους λεγόμενα αποδεικνύουν την αδιαμφισβήτητη ανωτερότητα τους! Έτσι και ο Ερντογάν αφού πίστεψε ότι καθάρισε με τους εξωτερικούς κινδύνους άρχισε να αναζητά στηρίγματα στις θρησκευτικού τύπου δοξασίες. Αντί να ασχοληθεί με την αναμόρφωση του Κράτους του άρχισε να ασχολείται με τα φιλιά στο μετρό, τις μαντίλες, το αλκοόλ. Συμβολικές αναφορές για μια στρεβλή δημοκρατία που ο ίδιος διακήρυσσε ότι θα αποκαταστήσει. Αδιαμφισβήτητος ηγεμών θέλει να ρίξει το φταίξιμο για ότι ακολουθήσει στην πιθανή κατάρρευση σε κάτι άλλο! Στους άπιστους; Στις δυτικές συνήθειες; Στους εξωτερικούς εχθρούς; Αλλάζοντας τα λόγια βλέπουμε ότι επικαλούνται κάθε είδους εραστές του ολοκληρωτισμού. Για άλλους η φυλή δεν μεγαλουργεί (ενώ είναι πλασμένη για αυτό) λόγω της έχθρας όλων των άλλων! Για άλλους οι ιδεολογικές δοξασίες τους δεν οδηγούν στον παράδεισο τους γιατί δεν εξαγνίζονται οι άπιστοι. Για άλλους οι θρησκευτικές δοξασίες. Και πάει λέγοντας.
Για να γυρίσουμε σε ότι μας ενδιαφέρει: στο μουσουλμανικό κόσμο ο κίνδυνος ολοκληρωτισμού με την επίκληση θρησκευτικών δοξασιών διευρύνεται. Όλοι ελπίζουμε (τουλάχιστον εγώ) να μην φτάσει η εκδοχή αυτή διακυβέρνησης στα σύνορα μας. Η άνοιξη της Βόρειας Αφρικής γίνεται βαρύς χειμώνας και στην Μέση Ανατολή η πιθανή κατάρρευση της Συρίας θέτει τα πάντα σε τρομερό κίνδυνο. Η καλύτερη λύση θα ήταν να αποκατασταθεί η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας ώστε τουλάχιστον εμείς να είμαστε σε καλύτερη θέση. Και αυτοί κατά πάσα πιθανότητα. Αλλά και αυτή είναι μια άλλη ιστορία. Στην Ταξιμ (ελπίζω στις επόμενες κινητοποιήσεις στην Ελλάδα να μην αντικατασταθεί η λέξη Ταχριρ με τη λέξη Ταξιμ) και αλλού η δημοκρατική Τουρκία αντιμάχεται την βούληση ολοκληρωτισμού. Ίσως με παρανοήσεις και λάθη. Μια σύνθετη κατάσταση θέλει σύνθετη ανάλυση και καλή γνώση… Δεν τα διεκδικώ….
Η συνέχεια παίζεται στις οθόνες. Και επειδή η διεθνής πολιτική είναι δύσκολη και περίπλοκή ας ελπίσουμε στην αύξηση του τουρισμού μας…[space size=»20″]