Η Συρία, τα δέντρα και το δάσος
του Κώστα Α. Λάβδα
Όταν εξετάζουμε μιαν άποψη για ένα υπό εξέλιξη διεθνές θέμα, καλό είναι να προσπαθούμε να σκεφτούμε τουλάχιστον μια εναλλακτική, με γνώμονα τις διαφορετικές επιπτώσεις τυχόν εφαρμογής των διαφορετικών απόψεων στο διεθνές σύστημα της επόμενης ημέρας.
Έτσι και με τη Συρία. Εναλλακτικές υπάρχουν – το θέμα είναι να ζυγίσουμε τις επιπτώσεις για την επόμενη ημέρα. Το αμερικανικό Κογκρέσο θα συνεδριάσει στις 9 Σεπτεμβρίου ή μετά για να αποφασίσει εάν στηρίζει τον πρόεδρο Ομπάμα για μια περιορισμένη επέμβαση κατά του συριακού καθεστώτος. Ο Ομπάμα επισήμανε ότι η χρήση χημικών όπλων αποτελεί διεθνή πρόκληση ενώ καυτηρίασε την αδυναμία ανάληψης δράσης από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ λόγω της Μόσχας και του Πεκίνου. Αλλά – με δεδομένες τις εξελίξεις στη Βρετανία – ο Ομπάμα αποφάσισε να θέσει το Κογκρέσο προ των ευθυνών του.
Η βρετανική συμβολή θα ήταν, ούτως ή άλλως, κυρίως συμβολική. Αλλά η απόφαση του βρετανικού Κοινοβουλίου προβληματίζει πρωτίστως στην ίδια τη Βρετανία, όπου θέτει συνταγματικό θέμα και – μάλλον – το ζήτημα θα ξανασυζητηθεί ώστε να μην δημιουργήσει προηγούμενο. Λόγω της μετεξέλιξης του «royal prerogative», ο πρωθυπουργός στη Βρετανία είχε πολύ μεγαλύτερη ευχέρεια πρωτοβουλιών σε σχέση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Η απόφαση του Κάμερον να ζητήσει την στήριξη του κοινοβουλίου ήταν αποτέλεσμα κάκιστου υπολογισμού.
Και η ταμπακιέρα; Οι αντιδράσεις του πυρήνα της Δύσης στη χρήση χημικών όπλων πρέπει να εκτιμηθούν με αναφορά σε τέσσερα κρίσιμα πεδία. Πρώτο πεδίο είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ των ηγεμονικών δυνάμεων για τον έλεγχο της περιφερειακής κατανομής ισχύος και την αύξηση των μεριδίων του παγκόσμιου πλούτου που βρίσκεται υπό τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο τους. Δεύτερο είναι η επιβεβαίωση της αρχής ότι τα κράτη δεν είναι εταιρείες: εάν κάτι αναγνωριστεί ως πρόκληση ασφαλείας, η Ουάσιγκτον (και όχι π.χ. το Βερολίνο) θα αναλάβει το πηδάλιο, ό,τι και αν φαντασιώνεται η Moody’s. Το τρίτο πεδίο αναφέρεται στην «καθεστωτική ομογενοποίηση» που είχε ξεκινήσει επί προεδρίας Μπους. Παρότι η προσέγγιση Ομπάμα ευνοεί την πολυμέρεια και την ανάληψη συλλογικών πρωτοβουλιών, ορισμένα από τα αυταρχικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής αποτελούν στόχο. Τέλος, υπάρχουν οι νόρμες που ο δυτικός πολιτισμός υπερασπίζεται και πρέπει να μπορεί να αποδεικνύει στην πράξη ότι υπερασπίζεται, έστω επιλεκτικά.
H ανατροπή του συριακού καθεστώτος θα αποτελούσε στρατηγική ήττα για την Τεχεράνη και θα αύξαινε την ισχύ της Δύσης στην Μέση Ανατολή, γι αυτό και οι αντιδράσεις Μόσχας και Πεκίνου. Είναι, βέβαια, ζήτημα ο χειρισμός της μετάβασης με τρόπο που δεν θα πυροδοτήσει νέο κύμα φονταμενταλισμού και αστάθειας. Ναι, η όποια επέμβαση θα κριθεί από τις επιπτώσεις της. Από τις επιπτώσεις της, όμως, και στα τέσσερα πεδία που προαναφέρθηκαν.
Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης και διευθυντής του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης (ΚΕΠΕΤ) στο Πανεπιστημίου Κρήτης.