Η άδεια τσέπη ρίχνει το IQ
Ας υποθέσουμε ότι δεν έχετε κοιμηθεί καθόλου το χθεσινό βράδυ και πρέπει να κάνετε σήμερα ένα τεστ ευφυίας. Αν ανήκετε στην πλειονότητα των ανθρώπων, το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα πάτε και τόσο καλά. Τώρα ας υποθέσουμε ότι παλεύετε με τη φτώχεια και πρέπει πάλι να περάστε από το ίδιο τεστ. Κατά πόσο θα επηρεαστεί το σκορ σας;
Το πιο πιθανό είναι ότι θα τα πάτε και πάλι χάλια. Αυτό υποστηρίζει ο οικονομολόγος Sendhil Mullainathan από το πανεπιστήμιο του Harvard και ο ψυχολόγος Eldar Shafir από το Πρίνστον. Οπως αποδείχθηκε σε σειρά μελετών που έκαναν, το να είναι κανείς φτωχός και να πρέπει να διαχειριστεί πολλά και σοβαρά οικονομικά προβλήματα ταυτόχρονα, μοιάζει πολύ με το να είναι άυπνος. Ο λόγος είναι ότι οι φτωχοί άνθρωποι είναι τόσο πολύ απορροφημένοι από την κακή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται, που το πιο πιθανό είναι να μην έχουν μυαλό για τίποτε άλλο.
Οπως έδειξαν διαφορετικά πειράματα που διενήργησαν οι επιστήμονες, αυτό δεν σημαίνει ότι οι φτωχοί άνθρωποι είναι λιγότερο έξυπνοι από τους πλούσιους, καθώς όταν τους ζητήθηκε να λύσουν ένα μαθηματικό πρόβλημα τα πήγαν και οι δύο ομάδες εξίσου καλά. Το «βραχυκύκλωμα» εντοπίστηκε όταν τους ζητήθηκε να λύσουν ένα πιο περίπλοκο οικονομικό πρόβλημα.
Οι δύο επιστήμονες πήγαν σε ένα εμπορικό κέντρο, επέλεξαν την ομάδα των εθελοντών που θα συμμετείχαν στο πείραμα και τους ζήτησαν να λύσουν δύο εκδοχές του ίδιου προβλήματος. Η κοινή βάση ήταν ότι έχει χαλάσει το αυτοκίνητό τους και έπρεπε να το φτιάξουν. Στην εύκολη βερσιόν του, το κόστος της ζημιάς ήταν στα 150 δολάρια. Το σκορ φτωχών και πλούσιων στα τεστ ευφυίας τα οποία ακολούθησαν, δεν διέφεραν σημαντικά. Στη δεύτερη εκδοχή του πειράματος, το κόστος της επισκευής ήταν πολύ μεγαλύτερο και άγγιζε τα 1.500 δολάρια. Σε αυτή τη περίπτωση στα τεστ εξυπνάδας ξεχώρισαν οι πιο πλούσιοι του δείγματος.
Ενα παρόμοιο πείραμα επαναλήφθηκε και σε άλλο περιβάλλον, στην Ινδία σε δείγμα αγροτών. Και εδώ τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την προηγούμενη διαπίστωση.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το να είναι κάποιος φτωχός και να πρέπει να αντιμετωπίσει μια «χιονοστιβάδα» οικονομικών προβλημάτων ισοδυναμεί με απώλεια 13 μονάδων από το IQ του ή με το να είναι άυπνος, ή αλκοολικός ή 15χρόνια μεγαλύτερος.
Το πώς επηρεάζει η δυσχερής οικονομική κατάσταση το μυαλό των ανθρώπων είναι καθοριστικής σημασίας για το τί γνωρίζουμε για την φτώχεια και μπορεί να επηρεάσει ακόμη και το πώς επιλέγονται οι πολιτικές για την καταπολέμηση αυτού του φαινομένου.