Γράφει η Εύα Αντωνοπούλου
Η οικονομική κρίση της Κύπρου έχει χαρακτήρα κυρίως τραπεζικό αλλά και δημοσιοοικονομικό.
Το τραπεζικό πρόβλημα
Το τραπεζικό σύστημα είχε αφενός μεν εγγενή προβλήματα, αφετέρου δε υπερβολική έκθεση σε ελληνικά ομόλογα και στην ελληνική αγορά.
Όπως δήλωσε ο Σόιμπλε (18-3-2013)«Δεν υπάρχει καμία χώρα στην οποία ο τραπεζικός τομέας σε σχέση με την γενική οικονομία και το ΑΕΠ να βρίσκεται σε τόσο μεγάλη δυσαναλογία» και «το πρόβλημα στην Κύπρο αφορά τον υπέρογκο τραπεζικό τομέα». Πράγματι το ενεργητικό των τραπεζών είναι περίπου 8 φορές το ΑΕΠ της χώρας. Από την άλλη το 2009 η μείωση των καταθέσεων εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης οδήγησε σε προβλήματα ρευστότητας των τραπεζών. Υπήρξε μάλιστα ανεξέλεγκτη δανειοδότηση, η οποία υπερέβαινε τις ανάγκες της κυπριακής αγοράς και τις αντοχές της κυπριακής οικονομίας. Τα μη-εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονται σήμερα στα 20 δισ. Ευρώ που αναλογεί στο 26% των δανείων των τραπεζών.
Η έκθεση σε Ελληνικά ομόλογα.
Οι κυπριακές τράπεζες κατείχαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου αξίας περί τα 6 δισ. Ευρώ, ποσό εξαιρετικά δυσανάλογο σε σχέση με το μέγεθος της κυπριακής οικονομίας, αν συγκριθεί με τα ομόλογα 22 δις που κατείχαν οι γερμανικές και τα ομόλογα 15 δις που κατείχαν οι γαλλικές τράπεζες. Από τις δύο μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες, το 33% των δανείων της Τράπεζας Κύπρου και το 50% των δανείων της Λαϊκής τράπεζας είχαν διατεθεί σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά στην Ελλάδα. Το 2010 η έκθεση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος σε ελληνικά ομόλογα και ελληνικές επιχειρήσεις ήταν περίπου 2,5 φορές το ΑΕΠ της Κύπρου.
Εν τέλει, το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων προκάλεσε την κατάρρευση των μετοχών των δύο μεγαλύτερων κυπριακών τραπεζών και κατέστησε αδύνατη την ανακεφαλαιοποίησή τους. Η σοβαρότητα της κατάστασης φάνηκε από την επίσκεψη στην Αθήνα του Νίκου Αναστασιάδη, λίγες μέρες μετά την εκλογή του, για να ζητήσει βοήθεια από τον Αντώνη Σαμαρά. Ως γνωστόν, το πακέτο των 50 δις € που προβλέφθηκε από το μνημόνιο για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, διασφάλισε τις καταθέσεις στην Ελλάδα.
Το δημοσιο-οικονομικό πρόβλημα:
Στην πολιτεία του προέδρου Χριστόφια καταλογίζεται επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, μέσω κοινωνικών παροχών και διόγκωση του κρατικού τομέα και των κρατικών δαπανών και επιδείνωση της δημοσιονομικής κατάστασης εν μέσω της τότε επερχόμενης διεθνούς οικονομικής κρίσης. Η έκρηξη στην Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» τον Ιούλιο του 2011, προκάλεσε την καταστροφή του μεγαλύτερου ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού της Κύπρου, σημαντική μείωση του ΑΕΠ, υψηλές αυξήσεις στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και συνακόλουθη στρέβλωση της κατανάλωσης και μείωση της ευημερίας των νοικοκυριών και κατέστησε ουσιαστικά αδύνατη την οικονομική ανάπτυξη. Το σοβαρό δημοσιονομικό πρόβλημα φαίνεται και από το γεγονός ότι το ρωσικό διακρατικό δάνειο των 2,5 δισεκατομμυρίων , αναλώθηκε πολύ γρήγορα για την εξυπηρέτηση δημοσιονομικών αναγκών.
Το Euro group, η τρόικα και ….η Ελλάδα
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, για την αναχρηματοδότηση του χρέους, την κάλυψη των δημοσιονομικών αναγκών και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της Κύπρου απαιτούνται 17 δις ευρώ. Ήταν γνωστό ότι η τρόικα θα προσέφερε 10 δις ευρώ και θα καλούσε την κυπριακή κυβέρνηση να βρει τα υπόλοιπα. Ήδη με την συμφωνία του Eurogroup, ο όρος της ομάδας των διεθνών δανειστών, ως προαπαιτούμενο για την έγκριση του πακέτου διάσωσης ύψους 10 δισ. Ευρώ, είναι να «κουρευτούν» οι καταθέσεις στις κυπριακές τράπεζες με τέλος 6,75% για καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ και 9,99% για καταθέσεις που υπερβαίνουν το ποσόν αυτό. Μετά τις έντονες αντιδράσεις των Κυπρίων σε αυτή τη ρύθμιση, ο πρόεδρος Αναστασιάδης επιχειρεί τροποποίηση της ρύθμισης, με μικρότερο τέλος για καταθέσεις μικρότερος των 100000 € και μεγαλύτερο τέλος για μεγαλύτερες καταθέσεις, προκειμένου να εξασφαλίσει την ψήφισή της από την κυπριακή βουλή, πράγμα που, μέχρι στιγμής, φαίνεται δύσκολο.
Ποιο θα είναι το κόστος για την Ελλάδα;
Ο Γιάννης Στουρνάρας διαβεβαιώνει ότι «από την απόφαση του Eurogroup σχετικά με την Κύπρο εξαιρούνται ρητώς οι καταθέσεις στα υποκαταστήματα των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα και διασφαλίζεται απολύτως η σταθερότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος» και ότι δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις στην Ελλάδα. Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι, θα υπάρξει κόστος και για την Ελλάδα, διότι: όπως δήλωσε ο Στουρνάρας, εντός των επομένων ημερών θα πρέπει να απορροφηθούν τα περίπου 330 υποκαταστήματα των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα, από Ελληνικούς ομίλους. Για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να βρεθούν τα χρήματα για την ανακεφαλαιοποίησή τους, ενώ οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών δε δείχνουν πρόθυμες να μπουν σε τέτοια περιπέτεια. Φημολογείται ότι τελικά την «φιλοξενία» θα την κάνει το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο.
Οι συνέπειες
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης προκειμένου να αναδείξει την διάσταση της θυσίας επεσήμανε ότι η συνεισφορά των καταθετών περιορίζεται στους τόκους που θα εισέπρατταν σε δύο έτη. Θετικά στοιχεία της ρύθμισης είναι ότι δεν θίγονται οι μισθοί και οι συντάξεις. Οι αρνητικές επιπτώσεις είναι πολύ σοβαρές και , μάλλον, δεν περιορίζονται μόνο στην Κύπρο.
Κατ αρχήν καταρρακώνεται η εμπιστοσύνη ντόπιων, αλλά και διεθνών, καταθετών και είναι ορατός ο κίνδυνος ομαδικής φυγής κεφαλαίων (κυρίως ρωσικών) από την Κύπρο. Ο Αναστασιάδης ανακοίνωσε ότι το κράτος θα προσφέρει σε όσους διατηρήσουν τις καταθέσεις τους για περίοδο δύο χρόνων το ήμισυ της αξίας της συνεισφοράς τους με ομόλογα, συνδεδεμένα με τα μελλοντικά κρατικά έσοδα από το φυσικό αέριο. Ξένες επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν ως έδρα την Κύπρο, θα υποστούν κούρεμα στα μεγάλα κεφάλαια κίνησης που διατηρούν στις κυπριακές τράπεζες. Το ερώτημα όμως είναι τι επιπτώσεις θα έχει αυτό;
Όπως γράφουν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης(18-3-2013):
Η απρόσμενη απόφαση του Euro group προκάλεσε σοκ στις διεθνείς αγορές, απειλώντας εκ νέου να βυθίσει την Ευρωζώνη σε τραπεζική κρίση.
Το ευρώ και χρηματιστήρια σημειώνουν υψηλές απώλειες, ενώ οι επενδυτές στρέφονται σε «ασφαλή» καταφύγια όπως ο χρυσός και τα γερμανικά κρατικά ομόλογα.
Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s ανέφερε ότι το κυπριακό πακέτο στήριξης είναι «πιστωτικά αρνητικό» όχι μόνο για τις κυπριακές αλλά για όλες τις τράπεζες στην Ευρωζώνη και κυρίως στην περιφέρεια, όπου βλέπει αυξανόμενο κίνδυνο φυγής καταθέσεων.
Η σοβαρότερη ανησυχία: οι «17» ενέκριναν, για πρώτη φορά στα τρία χρόνια κρίσης χρέους, την επιβολή έκτακτης εισφοράς σε όλες αδιακρίτως τις κυπριακές καταθέσεις. «Η διασφάλιση λοιπόν των καταθέσεων μέχρι 100.000 ευρώ στην Ευρωζώνη φαίνεται να μην αξίζει πλέον ούτε το χαρτί στο οποίο είναι γραμμένη», όπως ενδεικτικά έγραψε η συντηρητική γερμανική Frankfurter Allgemeine Zeitung.[space size=»20″]