του GUY VERHOFSTADT*
Δημοσιεύτηκε στις 28 Μαρτίου 2013, στους New York Times
Mετάφραση: Νικολέτα Νάκου
Τώρα που η κρίση στην Κύπρο έχει προσωρινά επιλυθεί, τίθεται το σιωπηλό ερώτημα: ποιός είναι ο επόμενος;
Ίσως η Μάλτα, της οποίας ο τραπεζικός τομέας σε σχέση προς το ΑΕΠ είναι ακόμη μεγαλύτερος αυτού της Κύπρου κι ένα μεγάλο μέρος του εξαρτάται σε υψηλό βαθμό από εξωγχώριους καταθέτες. Ή ίσως η Λετονία, που βρίσκεται τώρα σε τροχιά ένταξης στην Ευρωζώνη κι εξελίσσεται γοργά στον επιλεγμένο προορισμό για τα ρωσικά κεφάλαια που φεύγουν από την Κύπρο.
Ακόμη κι η Ισπανία ή η Ιταλία θα μπορούσαν να είναι υποψήφιες για ένα παρόμοιο πακέτο διάσωσης, τώρα που ο Ολλανδός Υπουργός Οικονομικών Jeroen Dijsselbloem – ο οποίος είναι πρόεδρος του Eurogroup των Υπουργών Οικονομικών – υπονόησε ότι η Κύπρος θα μπορούσε να αποτελέσει μοντέλο για την επίλυση μελλοντικών τραπεζικών κρίσεων.
Και παρ’όλο που οι ηγέτες της Ευρωζώνης υποχώρησαν τελικά από τη στοχοποίηση καταθετών με λογαριασμούς κάτω των 100.000€, δημιουργήθηκε ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Τα δικαιώματα που αναφέρονται ρητά στους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί εγγύησης καταθέσεων δε θα έπρεπε ποτέ να είχαν τεθεί εν αμφιβόλω, ενώ το ενδεχόμενο μελλοντικών επεισοδίων μαζικής απόσυρσης καταθέσεων (bank runs) ανοίγει για όλη την περιφέρεια της Ευρωζώνης.
Η άβολη αλήθεια για τους ηγέτες της Ευρωζώνης είναι ότι μέχρι να τεθεί σε εφαρμογή μια πλήρως λειτουργική τραπεζική ένωση ποτέ δε θα εξέλθουμε από αυτήν την κατάσταση κρίσης. Προκειμένου να λειτουργήσει αυτή η τραπεζική ένωση θα πρέπει να υπάρχει ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός εκκαθάρισης (προβληματικών) τραπεζών με δυνατότητα επανακεφαλαιοποίησής τους και σχέδιο εξασφάλισης των καταθέσεων σε όλη την ευρωζώνη.
Ένας τέτοιος μηχανισμός θα πρέπει να χρηματοδοτείται από τις τράπεζες, με συνεισφορές ανάλογες του προφίλ ρίσκου της καθεμιάς, και όχι από τους φορολογούμενους και τους καταθέτες. Δίχως ένα τέτοιο κοινό ταμείο, οι επενδυτές κι οι καταθέτες δεν πρόκειται να έχουν μεγάλη εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης και ο κίνδυνος των bank runs στις χώρες με εύθραυστα χρηματοπιστωτικά συστήματα θα παραμένει.
Θα πρέπει επίσης να υπάρξει και μία λύση για τα υψηλά επιτόκια δανεισμού τα οποία πληρώνουν οι χώρες του Νότου, όπως έχουν υπογραμμίσει οικονομολόγοι εδώ και χρόνια. Δε μπορούμε να συνεχίσουμε να ζητάμε σοβαρές διαρθρωτικές προσαρμογές από τις χώρες αυτές όταν δισεκατομμύρια ευρώ δαπανώνται κάθε χρόνο για την αποπληρωμή επιτοκίων, και όχι για την επένδυση στην οικονομική ανάπτυξη.
Η Καγκελάριος Angela Merkel θα πρέπει να πάψει να υποκρίνεται στο εκλογικό σώμα της Γερμανίας ότι το ευρώ θα επιβιώσει ενόσω χρειάζονται αποπληρωμή τέτοια υψηλά επιτόκια δανεισμού. Γι’αυτό, τα μέλη του πυρήνα της Ευρωζώνης θα πρέπει να αποδεχτούν την ζωτικής σημασίας ανάγκη για μερική αμοιβαιοποίηση του υφιστάμενου χρέους, προκειμένου να επιτραπεί στις χώρες της περιφέρειας να επωφεληθούν μέσω χαμηλότερων επιτοκίων. Αυτό δεν αφορά μόνο την Ιταλία και την Ισπανία· η Σλοβενία επίσης αποτελεί θύμα. Είναι αντιμέτωπη με έλλειψη ρευστότητας εξαιτίας της δικής της μικρής αγοράς κρατικών ομολόγων κι εξαιτίας των επιτοκίων δανεισμού που βρίσκονται σχεδόν στο 5,7%, παρά το γεγονός ότι σεβάστηκε, σε γενικές γραμμές, το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Οι ηγέτες της Ευρωζώνης δε μπορούν να συνεχίσουν να επιδιώκουν την ίδια προσέγγιση, βασισμένη σε τελευταίας στιγμής, κοντόφθαλμες συμφωνίες, που αποφασίζονται κεκλεισμένων των θυρών σε επίπονες ολονύχτιες Συνόδους Κορυφής. Η συμφωνία για την Κύπρο που επετεύχθη πριν από δύο εβδομάδες ήταν κατά το σύνηθες παράλογη, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Κύπρου να αλληλοκατηγορούνται όλες μεταξύ τους για την καταστροφική απόφαση να τεθούν στο στόχαστρο οι μικρές καταθέσεις. Επίσης, δεν ήταν μυστικό ότι ο κυπριακός τραπεζικός τομέας, που είχε πλημμυρίσει από ελληνικά κρατικά ομόλογα, θα ήταν αντιμέτωπος με μια επικείμενη κρίση μετά το κούρεμα του ελληνικού δημοσίου χρέους το 2012. Κι όμως, η κατάσταση αφέθηκε να κακοφορμίσει, με τη μία καταστροφή να έχει προσωρινά αποτραπεί και την άλλη να παραμονεύει στη γωνία. Αυτό πρέπει να σταματήσει.
Η διακυβερνητική μέθοδος, που επικεντρώνεται πάντα στο πώς θα κερδηθούν οι επόμενες εκλογές και λιγότερο στο πώς θα αποφευχθεί η επόμενη κρίση, πρέπει να αντικατασταθεί από μία ισχυρή κι υποκείμενη σε λογοδοσία μορφή οικονομικής διακυβέρνησης στο Ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν είμαστε πλέον αντιμέτωποι απλώς με μία κρίση χρέους, να μας απασχολεί μόνο η εμπιστοσύνη των αγορών ή οι απόψεις των οίκων αξιολόγησης. Αυτό που διακυβεύεται είναι η εμπιστοσύνη των απλών πολιτών της Ε.Ε στο ευρωπαϊκό σχέδιο ολοκλήρωσης στο σύνολό του. Αν δε ληφθούν μέτρα προς αποκατάσταση αυτής της εμπιστοσύνης, διατρέχουμε τον κίνδυνο να δούμε την αποσύνθεση της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως την ξέρουμε.
*Ο Guy Verhofstadt είναι πρώην Πρωθυπουργός του Βελγίου κι ο επικεφαλής της Ομάδας των Φιλελελευθέρων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.[space size=»30″]