«Κάποτε η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ριζοσπαστικά αριστερή, όπως αυτοσυστηνόταν. Σήμερα δεν είναι τίποτα»
Ένας εκ των δημοφιλέστερων πολιτικών μύθων που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια, κυρίως από αυτούς που ήταν αναγκασμένοι να καταφεύγουν σε ψευδαισθήσεις προκειμένου να καταστήσουν πιο εύπεπτο για προσωπικούς τους συνειδησιακούς λόγους το πολιτικό προϊόν ΣΥΡΙΖΑ, είναι ότι το κόμμα αυτό από το 2012 κι έπειτα αντικατέστησε το ΠΑΣΟΚ στην εκπροσώπηση του ευρύτερου κεντροαριστερού χώρου. Είναι όντως έτσι;
Για να συνομολογήσουμε την κατάληψη ενός πολιτικοϊδεολογικού χώρου από ένα κόμμα πρέπει κατά τη γνώμη μου να συντρέξουν σωρρευτικά τρεις προϋποθέσεις τις οποίες παραθέτω σε αξιολογική σειρά από τη λιγότερο σημαντική προς τη σημαντικότερη:
α)Το κόμμα αυτό να αποδέχεται πως εκπροσωπεί ιδεολογικά τον συγκεκριμένο χώρο.
β)Η εκλογική σύνθεση του κόμματος αυτού να αποτελείται κατά μέγιστο βαθμό από παραδοσιακούς ψηφοφόρους του συγκεκριμένου χώρου.
γ)Το κόμμα αυτό να ασπάζεται και να υλοποιεί μια πολιτική ενταγμένη μέσα στις ιδεολογικές συντεταγμένες του συγκεκριμένου χώρου.
Ποια από αυτές τις προϋποθέσεις ισχύει άραγε για τον ΣΥΡΙΖΑ;
α)Έχει δηλώσει ποτέ ο ΣΥΡΙΖΑ ότι ανήκει στην κεντροαριστερά; Έχει δηλώσει ποτέ πως ανήκει ιδεολογικά στη σοσιαλδημοκρατία; Έχετε ακούσει εσείς ποτέ κάποια τέτοια παραδοχή; Εγώ πάντως όχι. Τουναντίον έχω δει «φλερτ» με την καραμανλική δεξιά, με την ψεκασμένη ακροδεξιά και ένα αβυσσαλέο πολιτικό μίσος προς την συνεπέστερη πολιτική έκφραση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης, δηλαδή την περίοδο Σημίτη.
Θα αντιτείνει όμως κάποιος: «ναι, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ ασπάζεται την πολιτική του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 80».
Εντάξει, αλλά το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ’80 δεν ήταν αμιγώς ένα κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, όπως νοείται τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα. Ήταν ένα κόμμα που απέρριπτε αρχικά τον όρο σοσιαλδημοκρατία και οδηγήθηκε μετά από μια σειρά ιδεολογικών μεταλλάξεων στη μετατροπή του σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ουσιαστικά στις αρχές της δεκαετίας του 90.
β)Η εκλογική σύνθεση του ΣΥΡΙΖΑ αποτελείται πράγματι σε σημαντικό βαθμό από πρώην ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ. Αλλά αρκεί αυτό; Πως εξηγείται το φαινόμενο της υπερψήφισής του από παραδοσιακούς ψηφοφόρους της λαϊκής δεξιάς; Πως εξηγείται το γεγονός πως στις έρευνες της κοινής γνώμης το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί συγκοινονούν εκλογικό δοχείο με τη ναζιστική Χρυσή Αυγή; Υπήρχε ποτέ περίπτωση λαϊκοί δεξιοί ή αμφίθυμοι αντισυστημικοί πρόθυμοι να ψηφίσουν ΧΑ να ψήφιζαν ποτέ ένα κεντροαριστερό κόμμα; Ούτε για αστείο. Εδώ δεν μιλάμε για μια συγκροτημένη και ιδεολογικά συντεταγμένη εκλογική σύνθεση αλλά για ένα «ιδεολογικό ιμάμ μπαϊλντί» που χαλάει το στομάχι.
γ) Είναι μήπως η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ κεντροαριστερή; Με βάση ποιο κριτήριο; Μήπως ασπάζεται αυτά που πρεσβεύουν οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές; Μήπως προτείνει έστω μια κεϋνσιανή οικονομική πλατφόρμα; Η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ είναι εξαιρετικά απλή στον πυρήνα και την ουσία της: «λεφτά στην αγορά». Στήριξη της κατανάλωσης.
Αυτό είπε ο Κεϋνς; Στην Ελλάδα πολλοί πιστεύουν ότι αυτό είπε άσχετα αν πρόκειται περί οργιώδους διαστρεβλωτικής πλάνης. Κάποτε η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ριζοσπαστικά αριστερή, όπως αυτοσυστηνόταν. Σήμερα δεν είναι τίποτα. Είναι ένα μονοσήμαντο και εμμονικό «λεφτά στην αγορά» επενδεδυμένο με εθνολαϊκίστικους παιάνες.
Θα αντιτείνει όμως κάποιος: «μήπως η πολιτική που ακολούθησε τα τελευταία πέντε χρόνια το ΠΑΣΟΚ ήταν κεντροαριστερή;» Η απάντηση είναι όχι, τουλάχιστον στη στρατηγική φιλοσοφία της (και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μέσα στο μνημονιακό πλαίσιο δεν υπάρχουν ουκ ολίγα πράγματα που υιοθετούνται και από την ευρωπαϊκή κεντροαριστερά), αλλά αυτό δεν ήταν πολιτική επιλογή, αλλά αδήριτη αναγκαιότητα κάτω από το βάρος των αμείλικτων ευρωπαϊκών συσχετισμών. Το ακριβώς αντίθετο δηλαδή με ό,τι ισχύει με το ΣΥΡΙΖΑ.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι δεν υπάρχει ζωτικός πολιτικός χώρος στην Ελλάδα για την κεντροαριστερά κι ότι εξαφανίστηκαν οι κεντροαριστεροί; Οι κεντροαριστεροί δεν εξαφανίστηκαν, αλλά σίγουρα μειώθηκαν αισθητά. Δεν είναι βέβαια μόνο το 4,7% που έγραψε το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές, αλλά είναι κι ένα υπολογίσιμο τμήμα τους που στράφηκε προς τη ΝΔ θέλοντας να εμποδίσει την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ, κι ένα ακόμα υπολογίσιμο τμήμα τους που στράφηκε προς το Ποτάμι για μια σειρά λόγων. Σίγουρα πάντως σήμερα είναι πολύ λιγότεροι από όσοι ήταν μιας και πολυεπίπεδη κρίση της χώρας δεν επέφερε μόνο κομματικές ανακατατάξεις, αλλά και ιδεολογικές.
Το αν υπάρχει ζωτικός χώρος στην Ελλάδα για την κεντροαριστερά είναι ένα ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί με βεβαιότητα, καθώς εξαρτάται από το βάθος και την ποιότητα της εθνικής αυτοσυνειδητοποίησης που θα επιφέρει (αν επιφέρει) η κατάρρευση των ψευδαισθήσεων της κρίσης. Σίγουρα όμως θα πρέπει να υπάρξει και όσοι εντασσόμαστε σε αυτή την ιδεολογική οικογένεια οφείλουμε να εργαστούμε προς αυτή την κατεύθυνση.
[pullquote]Ο Παναγιώτης Κωστούλας είναι δικηγόρος, κάτοχος master στο εμπορικό δίκαιο από το City University του Λονδίνου[/pullquote]