Στη δίνη τριών πολυσύνθετων γεωπολιτικών παιχνιδιών βρίσκεται η Αθήνα στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, καθώς τα τρία μεγάλα εθνικά θέματα που βρίσκονται στο τραπέζι εφάπτονται και επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις διεθνείς ισορροπίες.
Το Σκοπιανό θα πρέπει δίχως αμφιβολία να «διαβαστεί» και με φόντο την αμερικανική βούληση να δημιουργηθεί ένα σημαντικό ανάχωμα απέναντι στη ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια. Το κεφάλαιο των ελληνοαλβανικών σχέσεων εντάσσεται στη γενικότερη συζήτηση περί «βαλκανικής διεύρυνσης» που βρίσκεται σε εξέλιξη εντός της ΕΕ, ενώ μια ορθή ανάγνωση της στρατηγικής της έντασης που φαίνεται να προωθεί η Άγκυρα στα ελληνοτουρκικά και στην κυπριακή ΑΟΖ προϋποθέτει την αξιολόγηση των όσων συμβαίνουν στην Ανατολή, της επιχείρησης στο Αφρίν, της συμμαχίας Μόσχας-Άγκυρας στη Συρία αλλά και των ενεργειακών παιχνιδιών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η σύμπτωση των εθνικών ζητημάτων με το διεθνές ενδιαφέρον έχει φυσικά δύο όψεις. Από τη μια δημιουργεί αυτό που πολλοί αποκαλούν momentum, καθώς οι πιέσεις και οι διεργασίες δημιουργούν την αίσθηση ότι ο χρόνος συμπυκνώνεται και αποδίδει. Από την άλλη, είναι πιθανόν να δημιουργήσει μια κατάσταση στην οποία όλα τα παραπάνω θέματα ενδεχομένως τεθούν, συνειδητά ή όχι, στο άτυπο τραπέζι μιας συνολικής διαπραγμάτευσης, όπου θα πρέπει να γίνουν, για παράδειγμα, υποχωρήσεις σε ένα εξ αυτών προκειμένου να κερδηθεί κάτι σε ένα άλλο.
Σημειώνεται ότι για το Σκοπιανό καθώς και για τα ελληνοτουρκικά και τις τουρκικές προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ ο Αλέξης Τσίπρας είχε συνομιλία με την γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ την Τρίτη. Ο κ. Τσίπρας φέρεται να τόνισε στην κ. Μέρκελ την ανάγκη για οριστική λύση στο ζήτημα των Σκοπίων, με αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας της γείτονος.
Ενώ, αναφορικά με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ο πρωθυπουργός φέρεται να είπε στην καγκελάριο ότι ο σεβασμός της διεθνούς δικαίου από την Τουρκία αποτελεί προϋπόθεση για την πρόοδο των ευρωτουρκικών σχέσεων. Επιπλέον, οι δύο τους συζήτησαν και για την παρεμπόδιση της εξόρυξης στην κυπριακή ΑΟΖ από την Τουρκία. Συμφώνησαν δε να συναντηθούν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ την Παρασκευή.
Ραγδαίες οι εξελίξεις στα τρία μέτωπα
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να σημειωθεί ότι και στα τρία ανωτέρω ζητήματα οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Όσον αφορά την τουρκική στάση, την Τρίτη η Αγκυρα προχώρησε στην ανανέωση της τουρκικής Navtex στο οικόπεδο της κυπριακής ΑΟΖ όπου επρόκειτο να πραγματοποιήσει γεώτρηση η ιταλική ΕΝΙ, προκαλώντας σοβαρό πλέον πρόβλημα καθώς το Sapiem 12.000 είναι προγραμματισμένο να βρίσκεται αλλού στις 8 Μαρτίου και κατά συνέπεια το όλο εγχείρημα πιθανότητα θα αναβληθεί.
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης συνομίλησε με τον Αλέξη Τσίπρα για το θέμα, ενώ όπως έγινε γνωστό αναμένεται να θέσει το θέμα στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ την Παρασκευή. Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι εάν τελικά η Άγκυρα καταφέρει να αναβάλει την γεώτρηση δημιουργείται ένα πολύ κακό προηγούμενο στην περιοχή, ένα προηγούμενο που μπορεί να αποθαρρύνει μελλοντικά εταιρίες εξόρυξης από το αναλάβουν πρωτοβουλίες στην περιοχή. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι κάθε μέρα που… «κάθεται» το Sapiem 12.000 στοιχίζει περί τις 300.000 ευρώ.
Αναφορικά με το θέμα των διαπραγματεύσεων για το Σκοπιανό, ο πρωθυπουργός της πΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ αναμένεται να επισκεφθεί το Βερολίνο την Πέμπτη, όπου θα έχει συνάντηση και με την Άνγκελα Μέρκελ. Την ίδια στιγμή, πληθαίνουν οι φήμες που θέλουν τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά να εξετάζει το ενδεχόμενο επίσκεψης στην πΓΔΜ, μετά και την απόφαση της μετονομασίας του αεροδρομίου των Σκοπίων.
Αν συμβεί κάτι τέτοιο θα πρόκειται για την πρώτη επίσημη επίσκεψη εδώ και σχεδόν 12 χρόνια και την τρίτη συνάντηση των κ. Κοτζιά και Ντιμιτρόφ σε μόλις οκτώ ημέρες. Σε χθεσινή του συνέντευξη, ο κ. Ζάεφ εμφανίστηκε αισιόδοξος ότι θα υπάρξει λύση μέχρι το καλοκαίρι, υποστήριξε ωστόσο ότι στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης δεν μπαίνει το θέμα της ταυτότητας.
Τέλος, στο θέμα των ελληνοαλβανικών σχέσεων, όπως έγινε γνωστό την Τρίτη, ο πρόεδρος της χώρας κ. Μέτα μπλόκαρε τη διαπραγμάτευση Αθήνας-Τιράνων για τα θαλάσσια σύνορα. Ειδικότερα, ο πρόεδρος της Αλβανίας αρνήθηκε την Τρίτη να δώσει την άδεια για περαιτέρω συνομιλίες με την Ελλάδα για τα θαλάσσια σύνορα, απαιτώντας περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης.
«Το αίτημα δεν καθορίζει με σαφήνεια το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων, για τις οποίες ζητείται η εξουσιοδότηση», τόνισε ο Μέτα κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. Και πρόσθεσε: «Ο σκοπός του προέδρου δεν ήταν και δεν είναι τα πολιτικά παιχνίδια με ένα τόσο σοβαρό και λεπτό ζήτημα». Όπως τονίζει το Balkan Insight, ο διάλογος για τα θαλάσσια σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας, άρχισε τον περασμένο Νοέμβριο ανάμεσα στην αριστερή κυβέρνηση της Αλβανίας και τις ελληνικές αρχές, μαζί με μια σειρά από άλλα, ανεπίλυτα θέματα, ανάμεσα στις δυο χώρες.
Η διεύρυνση στα Δυτικά Βαλκάνια και οι διαφωνίες στην ΕΕ
Τόσο το Σκοπιανό όσο και το ζήτημα των ελληνοαλβανικών σχέσεων σχετίζεται με την τροπή που θα λάβει η υπόθεση της λεγόμενης «βαλκανικής διεύρυνσης» της ΕΕ. Πίσω από τις κλειστές πόρτες των Βρυξελλών, οι συζητήσεις για την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων πυκνώνουν έντονα την τελευταία περίοδο. Μετά από πολλές αιτιάσεις προς τα κεντρικά όργανα της ΕΕ ότι δεν έδωσαν την δέουσα προσοχή στις έξι χώρες (Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, ΠΓΔΜ, Μαυροβούνιο, Σερβία) που θέλουν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η συζήτηση έχει «φουντώσει» πλέον για τα καλά. Ο παράγοντας που ίσως έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο στην επιτάχυνση των διαδικασιών δεν είναι άλλος από τις προσπάθειες της Μόσχας να διευρύνει την σφαίρα της επιρροής τους στα δυτικά Βαλκάνια.
Παρά το γεγονός ότι δεν είναι και οι έξι ανωτέρω χώρες στην ίδια ταχύτητα ένταξης, με τη Σερβία και το Μαυροβούνιο να «τρέχουν» αρκετά πιο γρήγορα, δεν λείπουν οι αντιρρήσεις και εντός της ΕΕ για τον χρόνο και τον τρόπο της διεύρυνσης. Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ένωσης διαφώνησαν την περασμένη εβδομάδα πάνω στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προχωρήσει η διεύρυνση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια.
Σε συνεδρίασή τους στη Βουλγαρία, οι υπουργοί της ΕΕ συζήτησαν για πρώτη φορά το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ορίζει το 2025 ως στόχο για την ένταξη της Σερβίας και του Μαυροβουνίου. Η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ιταλία και η Αυστρία είναι, επίσης, μεταξύ αυτών που τάσσονται υπέρ της επιτάχυνσης των προσπαθειών για τη διεύρυνση της ΕΕ προς την περιοχή, στην οποία αυξάνεται η ρωσική και η κινεζική επιρροή. Όμως η Γερμανία είναι πολύ απρόθυμη, επισημαίνοντας ελλείμματα στο κράτος δικαίου στα νεώτερα κράτη μέλη -από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία μέχρι την Πολωνία και την Ουγγαρία.
Η ΠΓΔΜ και ο ρόλος του ΝΑΤΟ
Άμεσα σχετιζόμενη με το Σκοπιανό και Αλβανικό είναι και μια ακόμη μεγάλη γεωπολιτική διεύρυνση, εκείνη στην οποία επιθυμεί να προχωρήσει η ευρωατλαντική συμμαχία, με στόχο και πάλι την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια και ιδίως στην πΓΔΜ και την Αλβανία.
Mιλώντας σε δημοσιογράφους, και ερωτηθείς σχετικά με το ζήτημα της ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, ο ΓΓ της συμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ υπενθύμισε την προηγούμενη εβδομάδα ότι το ΝΑΤΟ αποφάσισε το 2008 ότι θα εντάξει την ΠΓΔΜ, μόλις επιλυθεί το ζήτημα της ονομασίας με «αμοιβαία αποδεκτό τρόπο», ωστόσο, μέχρι στιγμής κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό.
«Ελπίζω ότι οι νέες πρωτοβουλίες θα οδηγήσουν σε μια αμοιβαία αποδεκτή λύση» σημείωσε, λέγοντας ότι αυτό το ζήτημα αποτέλεσε αντικείμενο των συνομιλιών που είχε με τον πρωθυπουργό Ζ. Ζάεφ και την κυβέρνηση της ΠΓΔΜ κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής του στα Σκόπια. Είπε ακόμη ότι δήλωσαν «σαφώς» πως προτίθενται να δείξουν «ευελιξία» προκειμένου να βρεθεί μια λύση. Σημείωσε, ακόμη, ότι μίλησε πρόσφατα για το θέμα και με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και ότι υπάρχουν πλέον «νέες προτάσεις» των Ηνωμένων Εθνών για την επίλυση του ζητήματος.
«Θα ήμουν προσεκτικός στις εικασίες για επίτευξη συμφωνίας καθώς το ζήτημα αυτό είναι ανοιχτό περισσότερο από 20 χρόνια, από το 1995, και ο διαμεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών εργάζεται πολλά χρόνια γι” αυτό» ανέφερε, εκφράζοντας, ωστόσο την ελπίδα ότι θα βρεθεί μια λύση που θα ανοίξει το δρόμο και για την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. «Γι” αυτό κάνω έκκληση να επιδείξουν ευελιξία για την επίλυση του ζητήματος» επισήμανε ο ΓΓ του ΝΑΤΟ.
Το παιχνίδι του Ερντογάν στο Αφρίν και η εξαγωγή της κρίσης
Σε ένα διαφορετικό γεωπολιτικό παιχνίδι δείχνει να εντάσσεται η τουρκική κλιμάκωση των τελευταίων ημερών τόσο στο Αιγαίο όσο και στην κυπριακή ΑΟΖ. Και αν στο μεν θέμα των Ιμίων οι τόνοι φαίνεται να έχουν πλέον πέσει για τα καλά, στο δε θέμα των παρεμβάσεων στην κυπριακή ΑΟΖ η ένταση παραμένει.
Οι προσεκτικοί χειρισμοί της Κυπριακής Δημοκρατίας την τελευταία περίοδο έχουν φέρει σε δύσκολη θέση τον «σουλτάνο» Ερντογάν, ο οποίος βλέπει να αποκόπτεται και να απομονώνεται από όλο το ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής. Το θέμα είναι σοβαρό, καθώς εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις, τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων θα είναι σημαντικά και θα έχουν μεγάλο γεωπολιτικό αντίκρισμα. Σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσονται και οι απειλές που κατά καιρούς εκτοξεύει η Άγκυρα για το ενδεχόμενο να πραγματοποιήσει δικές της γεωτρήσεις στην περιοχή.
Στο θέμα των Ιμίων, πρέπει να σημειωθεί ότι το νέο «θερμό» επεισόδιο που σημειώθηκε είναι το τρίτο μέσα σε μόλις ένα μήνα στην περιοχή. Το πρώτο ήταν η αποτροπή προσέγγισης του υπουργού Άμυνας στην βραχονησίδα για να καταθέσει στεφάνι, ενώ το δεύτερο έλαβε χώρα όταν τουρκικό πλοίο «άγγιξε» ελληνικό στην περιοχή.
Σε αυτήν την δεύτερη περίπτωση, το μήνυμα που φαίνεται ότι θέλει να περάσει η Άγκυρα είναι πως παρά την εμπλοκή της στις πολεμικές επιχειρήσεις στο Αφρίν, το δόγμα των γκρίζων ζωνών και η εφαρμογή του παραμένουν στο ακέραιο.
Πολλοί είναι οι αναλυτές, ωστόσο, που εκτιμούν ότι η νέα κλιμάκωση της έντασης σχετίζεται με την αρνητική έκβαση των τουρκικών επιχειρήσεων στο Αφρίν της Συρίας εναντίον των Κούρδων. Σύμφωνα με αυτήν την οπτική, ο τούρκος πρόεδρος επιδιώκει, σε μια κίνηση αποπροσανατολισμού από το μέτωπο της Ανατολής, να δείξει πυγμή και σκληρό πρόσωπο προς τη Δύση και εν προκειμένω προς την Αθήνα και την Λευκωσία. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, όπως συμβαίνει και σε κάθε σκηνικό έντασης, οι όποιες προθέσεις μπορεί να τιναχθούν στον αέρα από ένα πιθανό ατύχημα.