«Πιστεύουμε θεμελιωδώς σε αυτό το εγχείρημα, στην τοπική κοινωνία, και θεωρούμε ότι συμφέρει το ελληνικό Δημόσιο»
Ο Πολ Ράιτ, διευθύνων σύμβουλος της Eldorado Gold, μητρικής της «Ελληνικός Χρυσός», δείχνει να δυσκολεύεται να κατανοήσει το τέλμα στο οποίο οδηγείται η μεγάλη επένδυση της εταιρείας του στη Χαλκιδική.
Όπως δηλώνει στην «Καθημερινή της Κυριακής», πρόκειται για ένα εγχείρημα που παράγει καλές θέσεις εργασίας, εξαγωγές και φόρους για το κράτος, σε μία πολύ δύσκολη περίοδο, ενώ έχει δοκιμαστεί στα δικαστήρια σε ανώτατο επίπεδο. «Κι όμως η ίδια η κυβέρνηση θέλει να το σταματήσει».
«Είναι εξαιρετικά αβέβαιες οι προθέσεις τους. Λαμβάνουμε ανάμεικτα μηνύματα. Έχουν υπάρξει παρεμβάσεις, αρνητικές δηλώσεις για την επένδυση» δηλώνει, αναφερόμενος στη νέα κυβέρνηση. Έχουν υπάρξει και θετικά μηνύματα; «Ισως είμαι κάπως γενναιόδωρος όταν μιλάω για «ανάμεικτα» μηνύματα. Η στάση ώς τώρα είναι κατά βάση αρνητική, όχι θετική. Και αυτό έχει γίνει αντιληπτό από την αγορά».
Όπως σημειώνει, πάντως, ο διευθύνων σύμβουλος της Eldorado Gold, δεν έχει σε αυτή τη φάση επαρκώς ευκρινή εικόνα για το πώς εξελίσσεται το σκεπτικό της κυβέρνησης. Όπως λέει, ένας από τους λόγους που επισκέφθηκε την περασμένη εβδομάδα την Αθήνα, όπου συναντήθηκε με τον υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Παν. Λαφαζάνη, ήταν για να κατανοήσει καλύτερα το σκεπτικό αυτό.
Από τη δική του πλευρά, πάντως, τονίζει ότι «η επένδυση αυτή στηρίζεται σε μία σύμβαση με το κράτος, σε μία νομικά δεσμευτική συμφωνία που υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Αυτό ισχύει τόσο για εμάς, όσο και για το ελληνικό Δημόσιο».
«Πιστεύουμε θεμελιωδώς σε αυτό το εγχείρημα, στην τοπική κοινωνία, και θεωρούμε ότι συμφέρει το ελληνικό Δημόσιο», αναφέρει ο κ. Ράιτ. Μιλά για «παραπληροφόρηση» που κυκλοφορεί σχετικά για τη δραστηριότητά της, υπό την επήρεια της οποίας τελεί και η νέα κυβέρνηση.
«Θα συνεχίσουμε να προσπαθούμε να διαφωτίσουμε την κυβέρνηση. Ωστόσο, ως πολυεθνική ανώνυμη επιχείρηση, δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε σε ένα πλαίσιο όπου η κυβέρνηση δεν στηρίζει μεσομακροπρόθεσμα την επένδυση. Οι αποφάσεις που έχει λάβει έχουν επηρεάσει την παραγωγικότητα και έχουν αυξήσει το κόστος του εγχειρήματος. Αναπόφευκτα, αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, θα πρέπει να περιστείλουμε τις δραστηριότητές μας».
Σε ερώτηση της «Καθημερινής» για τη μορφή που θα έπαιρνε αυτή η περιστολή, απαντά: «Θα μειωνόταν το εργατικό δυναμικό σε όσους είναι απαραίτητοι για τη διατήρηση των περιουσιακών στοιχείων, αλλά δεν θα αναπτύσσονταν περαιτέρω τα ορυχεία. Η επένδυση ουσιαστικά θα σταματούσε».
Οι μεγαλύτεροι επενδυτές
Έχει μετανιώσει για την απόφαση να επενδύσει στην Ελλάδα; Με την εμπειρία των τελευταίων τριών ετών, τι θα συμβούλευε κάποια άλλη ξένη εταιρεία που ενδεχομένως να σκεφτόταν μία μακροπρόθεσμη επένδυση στην Ελλάδα;
«Δεν νομίζω ότι θέλω να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση σε αυτό το χρονικό σημείο! [γέλια] Θα πω κάτι που έλεγα συνεχώς στην προηγούμενη κυβέρνηση – στη νέα κυβέρνηση δεν έχω καταφέρει να το πω ακόμα. Αυτή η επένδυση είναι πολύ σημαντική για εμάς ως εταιρεία. Πρέπει να είναι όμως αντίστοιχα σημαντική και για την Ελλάδα και την κυβέρνησή της. Κι αυτό όχι μόνο εξαιτίας της συμβολής της στην οικονομική δραστηριότητα».
Και συνεχίζει: «Οι θεσμικοί επενδυτές της Eldorado Gold είναι οι μεγαλύτεροι στον κόσμο – εταιρείες όπως η Fidelity, η BlackRock, κ.ο.κ. Οι επενδυτές αυτοί παρακολουθούν στενά το τι γίνεται στη Χαλκιδική και τον βαθμό στήριξης που υπάρχει από την κεντρική διοίκηση. Είναι η υπόθεση που θα κρίνει στα μάτια τους αν η Ελλάδα είναι ένας ελκυστικός επενδυτικός προορισμός. Βρίσκονται στο μετοχικό κεφάλαιο της ElDorado Gold εδώ και 20 χρόνια, μας έχουν δει να πετυχαίνουμε στην ανάπτυξη ορυχείων ξανά και ξανά ανά τον κόσμο. Αρα έχουν εμπιστοσύνη σε εμάς να κάνουμε τις σωστές κινήσεις, είτε πρόκειται για τις σχέσεις με την κυβέρνηση και την τοπική κοινωνία, είτε για ζητήματα τεχνικά ή περιβαλλοντικά. Αν δεν τα καταφέρουμε στην Ελλάδα, θα το εκλάβουν όχι ως κάτι που οφείλεται σε εμάς, αλλά ως αποτέλεσμα του πλαισίου εντός του οποίου έπρεπε να λειτουργήσουμε».
Η τοπική κοινωνία
Ο κ. Ράιτ επιμένει ότι οι αντιδράσεις κατά της επένδυσης είναι σχετικά μικρής κλίμακας. «Περίπου 4.000 άτομα από την ευρύτερη περιοχή έχουν επισκεφθεί πλέον τις εγκαταστάσεις μας, για να δουν με τα μάτια τους τι ισχύει. Συχνά μας ρωτούν: προς τι όλη αυτή η φασαρία;». Στελέχη της εταιρείας τονίζουν ότι στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, εξαιρώντας την Ιερισσό, στρατηγείο του αντι-μεταλλευτικού κινήματος, η Νέα Δημοκρατία έλαβε 42% στον Δήμο Αριστοτέλη, έναντι 28% του ΣΥΡΙΖΑ, που είχε αντιταχθεί σφόδρα στην επένδυση.
Ο Καναδοβρετανός επικεφαλής της εταιρείας θεωρεί εύλογη τη στήριξη: «Η επένδυσή μας στη Χαλκιδική είναι σχεδόν η μόνη στη χώρα τα τελευταία δύο-τρία χρόνια τέτοιου μεγέθους, που να δημιουργεί μακροπρόθεσμες θέσεις εργασίας, μη εποχικές, με καλούς μισθούς και επιδόματα». Επιπλέον, όπως σημειώνει, «στην Ευρώπη του 21ου αιώνα, υπάρχουν προηγμένοι νόμοι και κανόνες που καθορίζουν πώς πρέπει να λειτουργούν τα ορυχεία, σε συμμόρφωση με απαιτητικούς περιβαλλοντικούς όρους».
«Η Χαλκιδική είναι ιστορικά μία περιοχή όπου υπήρχε εξορυκτική δραστηριότητα, ήδη από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Δεν είναι μία ασυνήθιστη δραστηριότητα για την περιοχή. Γι” αυτό -επειδή ο κόσμος είναι εξοικειωμένος με τον κλάδο- οι αντιδράσεις ήταν εξαρχής περιορισμένες, και έκτοτε έχουν μειωθεί περαιτέρω. Δυστυχώς, όμως, έλαβαν πολιτική δυναμική».
«Η μελέτη δείχνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με τα υπόγεια ύδατα»
Η μεταλλευτική δραστηριότητα της Eldorado Gold στη Χαλκιδική εκτείνεται σε τρεις τοποθεσίες: στην Ολυμπιάδα, στο Στρατώνι και στο νέο ορυχείο στις Σκουριές, όπου και επικεντρώνονται οι αντιδράσεις των κατοίκων.
Πώς απαντά ο επικεφαλής της εταιρείας στις περιβαλλοντικές ανησυχίες του κινήματος κατά της εξόρυξης – για παράδειγμα, αυτές που αφορούν την αποστράγγιση του υδροφόρου ορίζοντα, την καταστροφή ενός ευαίσθητου δασικού οικοσυστήματος ή τους αυξημένους φόβους πλημμυρών λόγω της αποψίλωσης;
«Όλες οι πτυχές τις οποίες αναφέρετε καλύπτονται από τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Η υδρολογική μελέτη που περιλαμβάνει η ΜΠΕ αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με τα υπόγεια ύδατα, ενώ έχουν γίνει οι απαραίτητοι μηχανολογικοί σχεδιασμοί για να αποτρέψουν την απορροή υδάτων» απαντά ο κ. Ράιτ. Σχετικά με το δάσος, αναφέρεται στην υλοτομική δραστηριότητα που διεξάγεται κάθε χρόνο στην περιοχή, κατά την οποία αποψιλώνονται ετησίως εκτάσεις εξίσου μεγάλες με τα 1.800 στρέμματα που θα χρειαστεί συνολικά το ορυχείο για να λειτουργήσει. Επιπλέον, όπως λέει, βάσει των όρων της ΜΠΕ, «η έκταση θα φυτευτεί εκ νέου στο τέλος της περιόδου εκμετάλλευσης», δέσμευση που εξασφαλίζεται «από το ομόλογο 50 εκατ. ευρώ που έχουμε θέσει στη διάθεση της κυβέρνησης γι” αυτό τον σκοπό».
Όπως υπενθυμίζει άλλωστε, «στα πέντε χρόνια κατάρτισης της ΜΠΕ, υπήρξαν τρεις νομικές προσφυγές εναντίον της οι οποίες έφτασαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Και στις τρεις περιπτώσεις, το δικαστήριο έκρινε υπέρ της εταιρείας. Εφτασε μάλιστα στο σημείο να αποφανθεί ότι η συγκεκριμένη επένδυση είναι προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας».
Οι επικριτές της εταιρείας εστιάζουν επίσης στη μεταλλουργική μέθοδο της ακαριαίας τήξης που έχει επιλεγεί για την επεξεργασία των μεταλλευμάτων – προς αντικατάσταση της μεθόδου με χρήση κυανίου της TVX, προκατόχου της Eldorado, που είχε ακυρώσει το 2003 το ΣτΕ.
Όπως αναφέρουν οι πολέμιοι της επένδυσης, το θειούχο κοίτασμα πυριτών στην Ολυμπιάδα περιέχει πολύ υψηλά ποσοστά αρσενικού, που δεν επιτρέπουν τη χρήση της συγκεκριμένης μεθόδου. Η εταιρεία σχεδιάζει στο εργοστάσιο επεξεργασίας να χρησιμοποιήσει μία πρόσμειξη ορυκτών από τα δύο κοιτάσματα, με το αντι-μεταλλευτικό κίνημα να ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί να λυθεί με τον τρόπο αυτό το πρόβλημα του αρσενικού, καθότι το ποσοστό των συμπυκνωμάτων της Ολυμπιάδας είναι υπερβολικά υψηλό.
Ο κ. Ράιτ απαντά ότι «η ακαριαία τήξη χρησιμοποιείται ευρύτατα στη βιομηχανία μας. Για το κοίτασμα αρσενοπυρίτη της Ολυμπιάδας συνεχίζουμε να κάνουμε μηχανολογικές δοκιμές μαζί με τη φινλανδική εταιρεία Outokumpu για να τελειοποιήσουμε τη μέθοδο. Η ακαριαία τήξη, όπως θα την εφαρμόσουμε, εξάγει τον χρυσό και σταθεροποιεί και αδρανοποιεί το αρσενικό που παράγεται».
Φορολογικός σχεδιασμός
Μία άλλη πτυχή της δραστηριότητας της Eldorado στην Ελλάδα που έχει προκαλέσει αντιδράσεις είναι η χρήση «επιθετικών» -όπως τις αποκαλούν οι επικριτές της εταιρείας- στρατηγικών φορολογικού σχεδιασμού, που αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση των κερδών που θα φορολογηθούν στην Ελλάδα με βάση την εθνική νομοθεσία.
Σύμφωνα με μελέτη του ολλανδικού Κέντρου Μελέτης Πολυεθνικών Επιχειρήσεων (SOMO) που μόλις δημοσιεύθηκε, η εταιρεία χρησιμοποιεί ενδιάμεσες εταιρείες-θυρίδες (mailbox companies) στην Ολλανδία για να χρηματοδοτεί την ελληνική της θυγατρική, την «Ελληνικός Χρυσός», με ομόλογα των οποίων αγοραστής είναι εταιρεία του καναδικού ομίλου στον φορολογικό παράδεισο των νήσων Μπαρμπάντος. Οι πληρωμές τόκων από την «Ελληνικός Χρυσός» στα Μπαρμπάντος μέσω Ολλανδίας -μιας από τις χώρες, σημειωτέον, που συχνά επικρίνουν την Αθήνα για την αδυναμία της να διευρύνει τη φορολογική της βάση- μειώνουν το φορολογητέο της εισόδημα στην Ελλάδα, μεταφέροντάς το στις «φορολογικά αποτελεσματικές» (μτφ.: αφορολόγητες) ακτές της Καραϊβικής.
«Κατ” αρχάς, προς το παρόν δεν έχουμε κέρδη στην Ελλάδα» σημειώνει ο κ. Ράιτ. «Έχουμε επενδύσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια και πληρώνουμε φόρους -ΦΠΑ και άλλους- που ξεπερνούν τα 50 εκατομμύρια. Όσον αφορά τον φορολογικό μας σχεδιασμό και τη χρήση ολλανδικών εταιρειών, κάνουμε ό,τι κάνουν οι περισσότερες πολυεθνικές επιχειρήσεις και είναι απολύτως νόμιμο. Προσπαθούμε, όπως κάθε επιχείρηση και κάθε φυσικό πρόσωπο, να ελαχιστοποιήσουμε με νόμιμα μέσα τους φόρους που θα κληθούμε να πληρώσουμε». Το 2017, όταν -εκτός απροόπτου- καταγράψει για πρώτη φορά κέρδη η «Ελληνικός Χρυσός», θα φανούν τα οφέλη που θα δρέψει από την ολλανδική φορολογική τεχνογνωσία.
Κρίσιμη επένδυση
Η Eldorado Gold είναι μία πολυεθνική επιχείρηση με έδρα τον Καναδά, εισηγμένη στα χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης και του Τορόντο, που διαχειρίζεται ορυχεία στη Ρουμανία, την Τουρκία, τη Βραζιλία και την Κίνα. Η «Καθημερινή» ρώτησε τον κ. Ράιτ πόσο σημαντική για την εταιρεία είναι η επένδυση στη Χαλκιδική.
«H επένδυση για τα περιουσιακά στοιχεία ήταν περίπου 2,5 δισ. καναδικά δολάρια [1,82 δισ. ευρώ]. Εχουμε ήδη δαπανήσει περίπου 450 εκατ. δολάρια ΗΠΑ [418 εκατ. ευρώ] για την ανάπτυξή τους και ο σκοπός μας είναι η επένδυση αυτή να φτάσει το 1 δισ. δολάρια ΗΠΑ [930 εκατ. ευρώ]. Για μια εταιρεία της οποίας η κεφαλαιοποίηση κυμαίνεται στα 5 δισ. δολάρια ΗΠΑ, είναι φανερό ότι η Χαλκιδική είναι σημαντικό μέρος του πώς αντιλαμβανόμαστε το μέλλον».