Στο παρελθόν, για να φθάσει κάποιος στο Διάστημα απαιτείτο να εργάζεται σε κάποιον κρατικό οργανισμό, όπως η αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία.
Αυτό όμως άλλαξε ύστερα και από την επιτυχή θέση, το 2008, σε τροχιά πυραύλου υγρών καυσίμων από μια πλήρως ιδιωτική εταιρεία, τη SpaceX του Ελον Μασκ. Εκτοτε τα επιχειρηματικά εγχειρήματα εκτός… Γης έχουν πολλαπλασιαστεί, με επενδυτές, εταιρείες και startups να βρίσκονται στο κυνήγι της υπεραξίας. Από πού, όμως, προκύπτουν κέρδη; Αρχικά βασική πηγή προσόδων αποτέλεσαν οι δορυφορικές τηλεπικοινωνίες, με την αξία της οικονομίας του «Νέου Διαστήματος» να τοποθετείται, σήμερα, σε ελαφρώς περισσότερα από 430 δισ. ευρώ και να εκτιμάται ότι θα αγγίξει το 1 τρισ. ευρώ μέχρι το 2040, σύμφωνα με έκθεση της Morgan Stanley. Σύμφωνα με τους αναλυτές, το συγκεκριμένο μέγεθος προέρχεται, κυρίως, από την ανάπτυξη εφαρμογών που σχετίζονται με το υπολογιστικό νέφος, την κυβερνοασφάλεια και την τηλεϊατρική και στηρίζονται στα δεδομένα του Διαστήματος. Με άλλα λόγια, τα κέρδη δεν προέρχονται τόσο από την εκτόξευση πυραύλων, αλλά κυρίως από την επεξεργασία των δεδομένων του Διαστήματος.
Οι ελληνικές εταιρείες
Στο τοπίο αυτό η Ελλάδα επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τη θέση της, μέσω και ενός οικοσυστήματος 50 βιομηχανιών διαστημικής τεχνολογίας και εφαρμογών, που εμφανίζουν αθροιστικά κύκλο εργασιών της τάξεως των 250 εκατ. ευρώ, βάσει στοιχείων για το 2022. Επτά τέτοιου είδους εταιρείες κοινοπρακτικά με ακαδημαϊκά ιδρύματα συμμετέχουν αυτή την περίοδο στο εθνικό πρόγραμμα μικροδορυφόρων, που θα χρησιμοποιηθούν για την αποτελεσματικότερη παρατήρηση της Γης, τις τηλεπικοινωνίες και την ασφαλή συνδεσιμότητα.
Τι αναφέρει στην «Κ» ο αστροφυσικός δρ Σταμάτης Κριμιζής για τα επιχειρηματικά εγχειρήματα και τη θέση της χώρας μας στο διαστημικό γίγνεσθαι.
Με την Ελλάδα να εμφανίζει ουσιαστική κινητικότητα στο πεδίο του Διαστήματος, ίσως για πρώτη φορά από την ένταξή της το 2005 στη Συνθήκη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, η «Κ» επικοινώνησε με τον αστροφυσικό δρ Σταμάτη Κριμιζή για να λάβει τη δική του ανάγνωση ως προς τη θέση της χώρας στο διαστημικό γίγνεσθαι. Οπως αναφέρει ο διακεκριμένος επιστήμονας, που έχει συμμετάσχει σε δεκάδες διαστημικές αποστολές και έχει εκπροσωπήσει, επί μακρόν, την Ελλάδα στους διεθνείς θεσμούς, η συμβολή των επενδύσεων στο Διάστημα είναι σημαντική για την οικονομία, καθώς υπολογίζεται ότι για κάθε ευρώ που επενδύεται στο Διάστημα δημιουργείται προστιθέμενη αξία 8 ευρώ. «Η Ελλάδα έχει δυνατότητες στην ανάπτυξη λογισμικού και υποσυστημάτων και θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά σε εφαρμογές που αφορούν την ασφάλεια, την άμυνα, τη γεωργία ακριβείας, ακόμη και για διάγνωση ασθενειών των φυτών από το Διάστημα», σημειώνει.
«Το Διάστημα παίζει σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά μας. Τα προφανή παραδείγματα περιλαμβάνουν την πλοήγηση και την πρόβλεψη και διαχείριση των φυσικών καταστροφών, μεταξύ πολλών άλλων. Ζητούμενο είναι να έχουμε μικροδορυφόρους με αρκετή διακριτικότητα –π.χ. της τάξης του ενός μέτρου στο έδαφος– ώστε να καθίσταται εφικτή, για παράδειγμα, η παρατήρηση μιας πυρκαγιάς ή πλημμύρας ανά μία ή δύο ώρες. Αυτό που σήμερα δεν αποτελεί άμεση προτεραιότητα είναι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι σε γεωστατική τροχιά, όπως διαφαίνεται να προγραμματίζεται, όταν ο εμπορικός τομέας βρίθει από προσφορές (π.χ. το Starlink του Ελον Μασκ)», προσθέτει ο δια-κεκριμένος αστροφυσικός.
Για το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος, ο κ. Κριμιζής αναφέρει ότι έχει στελεχωθεί με ικανότατους μηχανικούς και επιστήμονες, ενώ είναι σε θέση να αναλάβει τον σχεδιασμό, τη στρατηγική και την υλοποίηση ενός πραγματικού διαστημικού προγράμματος για τη χώρα. Ωστόσο, όπως τονίζει, απομένουν ακόμη να γίνουν κάποιες αναγκαίες, στοχευμένες βελτιωτικές παρεμβάσεις, καθώς μεγάλο μέρος από τη σχετική αρμοδιότητα παραμένει στη Γραμματεία Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. «Για να μιλήσει κανείς προγραμματικά με εταίρους στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, χρειάζεται υποστήριξη από εξειδικευμένους ανθρώπους, μια ομάδα ειδικών δηλαδή που απαρτίζεται από μηχανικούς, τεχνικούς και διοικητικούς υπαλλήλους, με βασική γνώση στη διαπραγμάτευση των προγραμμάτων, όπως διαθέτουν οι Ευρωπαίοι συνομιλητές μας», εξηγεί.
Διεθνώς, η τεχνολογική πρόοδος έχει μειώσει σημαντικά το κόστος της κατασκευής, εκτόξευσης και διαχείρισης δορυφόρων και μικροδορυφόρων, με αποτέλεσμα ολοένα και περισσότεροι νέοι παίκτες να εισέρχονται στην αχανή διαστημική αγορά. Ετσι, το 2022 υπήρξε έτος – ρεκόρ με 186 εκτοξεύσεις πυραύλων – 41 περισσότερες έναντι του 2021. Παρ’ όλα αυτά, πέρυσι υπήρξαν κατά 58% λιγότερες ιδιωτικές επενδύσεις σε σχέση με το 2021, οπότε η αξία τους είχε διαμορφωθεί σε 44 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών Capital Space. Ο πληθωρισμός και η αύξηση των επιτοκίων κατέστησαν περισσότερο επιφυλακτικούς τους επενδυτές, οι οποίοι στην εποχή του «φθηνού χρήματος» έδιναν μικρότερη σημασία στα θεμελιώδη μεγέθη των επενδύσεών τους και μεγαλύτερη έμφαση στην εξασφάλιση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, σύμφωνα με αναλυτές. Την ίδια στιγμή εταιρείες, όπως η Virgin Galactic που μπήκαν στο χρηματιστήριο μέσω εταιρειών εξαγορών ειδικού σκοπού (SPAC), δεν έχουν καταφέρει να εμφανίσουν υψηλές ή τουλάχιστον τις προσδοκώμενες αποδόσεις. Πάντως, φέτος, οι ειδικοί αναφέρουν ότι οι επενδύσεις στο Διάστημα ανακάμπτουν, με τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές εταιρείες κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023 να έχουν τοποθετήσει 1,3 δισ. ευρώ, ξεπερνώντας κατά 75% αυτές του τετάρτου τριμήνου του 2022.