Η Ελλη Σταθάκη είναι η μοναδική Ελληνίδα που εργάζεται στο Wallpaper, το πιο επιδραστικό περιοδικό της Βρετανίας, που δίνει τον τόνο στην αρχιτεκτονική και το design. Στο newmoney μίλησε στις αρχές Φεβρουαρίου.
Η Ελλη Σταθάκη είναι συντάκτρια αρχιτεκτονικής στο Wallpaper*. Σπούδασε αρχιτέκτονας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα και στη συνέχεια αρχιτεκτονική ιστορία στο Bartlett του Λονδίνου. Σήμερα, ως καταξιωμένη δημοσιογράφος, είναι μέλος της ομάδας του Wallpaper* από το 2006, επισκεπτόμενη κτίρια σε όλο τον κόσμο και παίρνοντας συνεντεύξεις από κορυφαίους αρχιτέκτονες όπως ο Tadao Ando και ο Rem Koolhaas. Η Ellie έχει επίσης συμμετάσχει σε κριτικές επιτροπές, έχει συντονίσει εκδηλώσεις, έχει επιμεληθεί εκθέσεις και έχει συνεισφέρει σε βιβλία, όπως το “The Contemporary House” (2018) και το “Glenn Sestig Architecture Diary” (2021). Ο ρόλος της για την καθιέρωση ενός αρχιτεκτονικού γραφείου είναι κομβικός και πολλοί Ελληνες αρχιτέκτονες έχουν δει έργα τους στο περιοδικό Βίβλο του design όπως είναι το Wallpaper* χάρη σε αυτήν. Η συζήτηση μας ξεκίνησε αναπόφευκτα από ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε λίγο πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων. Τίτλος του, “Αθήνα 2023, εκεί που αρχιτεκτονική και δημιουργικότητα πηγαίνουν ανοδικά”.
Ποια ήταν η αφορμή για τη συγγραφή του άρθρου για τη μεταμόρφωση της Αθήνας το 2023;
Παρακολουθώ όσο μπορώ από απόσταση τι συμβαίνει στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης και της Αθήνας φυσικά. Εδώ και κάποιο διάστημα παρατήρησα ότι λάμβανα πολλά νέα σχετικά με εκδηλώσεις, εγκαίνια, και νέα έργα στη χώρα. Ολα μαζί σχημάτισαν μια εικόνα μιας Αθήνας που κινείται, που συμβαίνουν πράγματα και που πνέει ένα κύμα ανανέωσης -ειδικά μετά από μια παρατεταμένη περίοδο κρίσης που πέρασε η χώρα προηγουμένως συν τις δυσκολίες της πανδημίας φυσικά. Βέβαια ποτέ τα πράγματα δεν είναι τέλεια και υπάρχει πολύς χώρος για βελτίωση και περαιτέρω ανάπτυξη, αλλά πιστεύω στα θετικά και στην αισιοδοξία.
Πιστεύεις ότι αναπτύσσεται μια νέα ταυτότητα του Ελληνα και της πρωτεύουσας; Ξεκινούν να υπάρχουν καινούργια στοιχεία σεβασμού για τους Ελληνες πέρα από την αρχαία τους κληρονομιά; Και αν ναι, ποια είναι αυτά;
Βλέποντας τα πράγματα κάπως «απ’ έξω», και έχοντας μιλήσει με φίλους και κόσμο που δεν είναι Ελληνες και επισκεφτήκαν την χώρα τον τελευταίο χρόνο, για τουρισμό ή δουλειά, πιστεύω ότι όλοι βλέπουν πλέον ξεκάθαρα ότι η Ελλάδα έχει πολλά να προσφέρει στα πλαίσια του σύγχρονου πολιτισμού. Σχετικά δρώμενα, από φεστιβάλ και εκθέσεις, μέχρι νέα αρχιτεκτονικά έργα που αλλάζουν την όψη της πόλης, καθώς και άπειρα τουριστικά έργα, γίνονται πιο γνωστά και εκτός των συνόρων και αλλάζουν σιγά σιγά την αντίληψη ότι στην Αθήνα πας μόνο για να δεις την Ακρόπολη. Η Αθήνα έχει αρχιτεκτονική κληρονομιά του μοντερνισμού και του 20ου αιώνα γενικά, που δεν είναι ευρέως γνωστή εκτός των συνόρων πέραν των ειδικών του τομέα. Επίσης έχει πλέον να προσφέρει ένα ευρύ φάσμα επίλογων στον τομέα της φιλοξενίας, ένα πλούσιο οικοσύστημα σύγχρονης τέχνης και δυναμικά νέα γραφεία σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Ολα αυτά αυτά συγκροτούν την εικόνα μιας πρωτεύουσας που είναι ζωντανή, παίρνει από την παγκόσμια σκηνή, γιορτάζει και εμπλουτίζει την εγχωρία κληρονομιά της και εξελίσσεται -τι πιο ζωντανό και υγείες από αυτό. Φυσικά η αρχαιά μας κληρονομιά είναι ανεκτίμητη και αναντικατάστατη, αλλά η Αθήνα -και η Ελλάδα κατ’ επέκταση- είναι ένα πολύ πιο πολύπλοκο και πολυεπίπεδο σύστημα και ο κόσμος θέλει να το γνωρίσει και να το βιώσει. Γιατί να μην τους το συστήσουμε; Τίποτα από όλα αυτά δεν σημαίνει ότι πρέπει να επαναπαυτούμε ή ότι δεν υπάρχει περιθώριο προς βελτίωση. Ισα-ίσα είναι ένα έναυσμα για να γίνουμε ακόμα καλύτεροι, δυνατότεροι.
Πιστεύεις ότι το μέλλον της Αθήνας είναι πιο φωτεινό και γιατί;
Το πιστεύω, γιατί προτιμώ να είμαι αισιόδοξη. Εχουμε ως χώρα την ευκαιρία να αναδείξουμε την δημιουργικότητα μας, να δείξουμε τι μπορούμε να κάνουμε και να αναπτυχθούμε. Δημιουργούνται ευκαιρίες και μπορούμε να τις εκμεταλλευτούμε για να χτίσουμε κάτι μεγαλύτερο. Φυσικά η ανάπτυξη δεν έρχεται χωρίς τα ρίσκα της, οπότε πρέπει να είμαστε έξυπνοι και στρατηγικοί ως προς το πώς θα πραγματοποιηθεί αυτή η εξέλιξη. Είναι σημαντικό να κρατιούνται ισορροπίες και να μην μένουν «πίσω» τμήματα του πληθυσμού η της χώρας. Οι συγκυρίες δείχνουν θετικές – όλα είναι στο χέρι μας.
Παρότι Ελληνίδα κατά τη διάρκεια της συγγραφής του άρθρου έπαιρνες την απόσταση της Αγγλίδας;
Δεν είμαι σίγουρη πως να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση. Είμαι γέννημα θρέμμα της Ελλάδας άλλα ζω στο εξωτερικό 20 χρόνια τώρα -σχεδόν την μισή μου ζωή- και η βιωμένη εμπειρία μου συνδυάζει και τα δύο. Γράφω ως Ελλη, που γεννήθηκε Ελλάδα και ζει στην Αγγλία. Εχω αγάπη για την Ελλάδα και την αγάπη του να λέω ιστορίες για αυτήν, αλλά και την ευκαιρία να έχω και μια σχετική απόσταση από το θέμα μου. Προσπαθώ να γράφω αυτό που βλέπω, ό,τι και αν σημαίνει αυτό.
Μπορείς να μας πεις κι εδώ τι έμαθες για το μέλλον του Hilton;
H ανάπλαση του, από όσα γνωρίζω, συνδυάζει ιδιωτική κατοικία και φιλοξενία -συμπεριλαμβανομένου ενός private members’ club, που πιστεύω είναι ένα φορμάτ που δεν συναντάται ιδιαίτερα στην Ελλάδα, οπότε σίγουρα θα προσφέρει κάτι καινούριο στον τομέα του. Και το κτίριο είναι σημαντικό στην αρχιτεκτονική ιστορία και την εικόνα και τον ιστό της Αθήνας, οπότε χαίρομαι που αναβιώνεται και διατηρείται, από το να πέφτει σε αχρηστία ή να μένει παραμελημένο.
Η σχέση ελληνικών και ξένων αρχιτεκτονικών γραφείων που εμπλέκονται στη δημιουργία ή στην ανάπλαση έργων στην Αθήνα είναι ισοδύναμη; Τι έχει να προσφέρει ο ένας στον άλλο;
Απ’ ό,τι είδα εμπλέκονται και Ελληνικά και ξένα γραφεία σε αρκετά από τα έργα εν εξελίξει στην Αθήνα, και βρίσκω ότι μια μίξη μπορεί να είναι υγιής και να προσφέρει μια ισορροπία μεταξύ βαθιάς τοπικής γνώσης, και φρέσκιας ματιάς, με μια σχετική απόσταση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αρχιτεκτονική είναι επάγγελμα που βασίζεται στην συνεργασία -όχι μόνο αρχιτεκτόνων σε ένα γραφείο, αλλά και μηχανικών και συμβουλών διάφορων ειδών- οπότε η ποικιλία φωνών, εμπειριών και απόψεων είναι σημαντικό, θα έλεγα και απαραίτητο, μέρος της δημιουργικής διαδικασίας.
Ποια άλλα έργα της Αθήνας σε εντυπωσίασαν;
Το Σταύρος Νιάρχος στην Καλλιθέα μου αρέσει -ιδιαίτερα οι πράσινοι, εξωτερικοί χώροι, που είναι κάτι που κάθε πόλη χρειάζεται- και πάντα απολαμβάνω μια επίσκεψη στο Μουσείο Ακρόπολης, θεωρώ ότι είναι πολύ καλοφτιαγμένο. Επίσης όλα τα έργα που συμπεριλαμβάνουν ουσιαστικό βιοκλιματικό σχεδιασμό, θεωρώ ότι θα έπρεπε να είναι ιδιαίτερα καλοδεχούμενα και να έχουν προτεραιότητα, δεδομένων των παγκοσμίων συνθηκών της κλιματικής κρίσης. Χαίρομαι που γίνεται κάτι ενδιαφέρον με τον Πύργο του Πειραιά, ένα κτίριο ανεκμετάλλευτο για χρόνια και θα παρακολουθώ με ενδιαφέρον όλα τα έργα εν εξελίξει για τα οποία έγραψα στο πρόσφατο άρθρο μου -αλλά θα πρέπει να τα δω τελειωμένα για να σχηματίσω πλήρη άποψη, οπότε ό,τι και να πω τώρα θα είναι πρόωρο.
Ποια είναι τα αγαπημένα σου αρχιτεκτονικά έργα στην Ελλάδα; Ενα top-5;
Τα κτίρια που με τραβάνε δεν είναι σταθερά και οι λόγοι δεν είναι πάντα «αρχιτεκτονικοί» με την αυστηρή έννοια. Αλλα μου αρέσουν αισθητικά, άλλα λόγω βιωμάτων, σε άλλα αλλάζει η γνώμη μου με τον καιρό ή αλλάζουν οι προτεραιότητες μου και γενικά προτιμώ να μην κάνω λίστες. Κάπως πιο γενικά, έργα που μου αρέσουν ή θεωρώ ενδιαφέροντα… Για παράδειγμα μου άρεσε πολύ το σπίτι των Point Supreme στα Πετράλωνα που επισκέφθηκα πριν κάποια χρόνια, γιατί με έκανε να χαμογελάσω και αντιπροσωπεύει προσωπικό πάθος και ένα έργο σχεδιασμένο με ακρίβεια και στυλ για τους συγκεκριμένους χρήστες του. Η κατοικία είναι μια τυπολογία που με ενδιαφέρει πολύ και γενικότερα -είναι ένα κομμάτι του κόσμου της αρχιτεκτονικής που είναι προσβάσιμο στον περισσότερο κόσμο, είναι κάτι που είναι τόσο καθημερινό και απτό, ένα μέρος που μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου με τον σωστό σχεδιασμό -φυσικά κάθε κτίριο έχει τη δυνατότητα να το κάνει αυτό, αλλά ας μην ξεχνάμε πόσες ώρες περνάμε στο σπίτι – και τι επιρροή έχει η κατοικία μας πάνω μας. Στο θέμα αυτό πρόσφατα δημοσίευσα και ένα βιβλίο σε συνεργασία με την αδελφή μου Αννα Σταθάκη, που είναι φωτογράφος. Βγήκε πριν λίγους μήνες, ονομάζεται “House London” και εστιάζει στην κατοικία στον χώρο του Λονδίνου. Πίσω στην Αθήνα όμως, πιστεύω ότι είναι αξιοσημείωτη η προσπάθεια στα πλαίσια του βιοκλιματικού σχεδιασμού στο κτίριο γραφείων με το οποίο ασχολήθηκαν πρόσφατα οι Divercity στη Συγγρού (με τους Αγγλους αρχιτέκτονες Bennetts). Και όπως προανέφερα, πάντα απολαμβάνω μια επίσκεψη στο Μουσείο Ακρόπολης.. Σίγουρα υπάρχουν και πολλά άλλα που ξεχνάω τώρα!
Τα περιοδικά στην Αγγλία αν περνούν κρίση πως την αντιμετωπίζουν;
Τα περιοδικά στην Αγγλία σίγουρα πέρασαν πολλαπλές κρίσεις τις τελευταίες δεκαετίες -με αφορμή τις οικονομικές κρίσεις που περάσαμε και περνάμε, καθώς και την πανδημία. Πρέπει να είσαι ευέλικτος και προσαρμοστικός και να μην φοβάσαι την αλλαγή, τις νέες τεχνολογίες και να διατηρείς επαφή με το κοινό σου – να ακούς τις ανάγκες του. Οι Αγγλοι λένε «content is king/queen», δηλαδή, αν έχεις πλούσιο και έξυπνα τοποθετημένο περιεχόμενο πάντα υπάρχει μέλλον!