Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισε, χωρίς δικαίωμα προσφυγής, ότι η Uber είναι εταιρεία ταξί και όχι λογισμικού.
Αυτή είναι η επίσημη αρχή του τέλους της παραπλανητικής προσπάθειας της τεχνολογικής βιομηχανίας να παρουσιάσει την καινοτομία της ως κάτι έξω από την προηγούμενη ανθρώπινη εμπειρία και ως εκ τούτου εκτός του πεδίου εφαρμογής των προηγούμενων ρυθμίσεων.
Η απόφαση βάζει τέλος στη δικαστική μάχη που ξεκίνησε το 2014 από μια ένωση οδηγών ταξί στη Βαρκελώνη, που ονομάζεται Associacion Profesional Elite Taxi. Κατηγορούσε την Uber για αθέμιτο ανταγωνισμό: η υπηρεσία Uber Pop χρησιμοποίησε οδηγούς χωρίς άδεια και δεν ήταν εξουσιοδοτημένη να μεταφέρει επιβάτες. Η Uber, όπως κάνει πάντα, ισχυρίστηκε ότι ήταν απλώς ένας ενδιάμεσος που συνδέει τους οδηγούς με τους επιβάτες. Η υπόθεση πέρασε σε επίπεδο ευρωπαϊκών δικαστηρίων.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε πως, δεδομένου ότι η εφαρμογή Uber είναι «απαραίτητη τόσο για τους οδηγούς όσο και για τα άτομα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν κάποια διαδρομή στην πόλη» και δεδομένου ότι η «Uber ασκεί αποφασιστική επιρροή στις συνθήκες υπό τις οποίες οι οδηγοί παρέχουν τις υπηρεσίες τους», παρέχει μια υπηρεσία μεταφορών, όχι πληροφοριών. Οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να της επιβάλουν ρυθμίσεις, όχι ως προγραμματιστή λογισμικού ή ως υπηρεσία ηλεκτρονικού εμπορίου.
Η Uber λέει ότι η απόφαση δεν θα αλλάξει πολύ την κατάσταση «στις περισσότερες χώρες της ΕΕ όπου δραστηριοποιούμαστε ήδη στο πλαίσιο του νόμου για τις μεταφορές». Αυτό είναι αμφισβητήσιμο. Η εφαρμογή Uber Pop απαγορεύεται πράγματι σε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία. Εντούτοις, εξακολουθεί να λειτουργεί στην πλειονότητα της Ανατολικής Ευρώπης, όπου οι ρυθμιστικές αρχές είναι πιο αδύναμες και, ας το παραδεχτούμε, δωροδοκούνται πιο εύκολα. Στην Πολωνία, η Uber Pop συνεχίζει να λειτουργεί παρά τις προσπάθειες των αρχών να καταργήσουν τους οδηγούς χωρίς άδεια, που δεν πληρώνουν φόρο εισοδήματος: η Uber τους πληρώνει ακόμη και τα πρόστιμα και τους παρέχει δωρεάν νομικό σύμβουλο. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου λέει επίσης στις χώρες αυτές ότι η Uber είναι υπηρεσία ταξί και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια. Θα υπάρξουν περισσότερες απαγορεύσεις και πιο αυστηρή εποπτεία, και η Uber θα καταλήξει κάποια στιγμή να χρησιμοποιεί οδηγούς με άδεια σε όλη την Ευρώπη.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δημιουργεί ένα νομικό προηγούμενο για να εξετάσει τι πραγματικά κάνουν οι εταιρείες τεχνολογίας και όχι πώς το κάνουν. Στα μάτια του νόμου, αν κάτι «κρώζει» σαν πάπια και περπατάει σαν πάπια, είναι πάπια, όχι εξωγήινο ρομπότ από το διάστημα.
Αυτό δίνει το πράσινο φως στη βιομηχανία των μέσων ενημέρωσης να υποστηρίξει ότι η Facebook, η Twitter και η YouTube είναι εταιρείες μέσων ενημέρωσης. Πωλούν στους διαφημιζόμενους ένα ακροατήριο που καταναλώνει περιεχόμενο. Αυτό κάνουν και οι εταιρείες των μέσων ενημέρωσης και αυτός ο τρόπος λειτουργίας συνεπάγεται νομική ευθύνη για το περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και της συμμόρφωσης με τους νόμους περί μίσους. Τα ευρωπαϊκά πρακτορεία ειδήσεων – το Agence France Presse, το Deutsche Presse-Agentur και το βρετανικό Press Association – ζητούν ήδη από τις «πλατφόρμες» να πληρώσουν για το περιεχόμενό τους. Η απόφαση του Δικαστηρίου για τη ρύθμιση της Uber θα μπορούσε να μετατρέψει αυτά τα αιτήματα σε νομικά αιτήματα.
Λέει επίσης στα ξενοδοχεία με άδεια ότι θα είχαν ελπίδες αν ξεκινούσαν μια νομική επίθεση εναντίον της Airbnb με το σκεπτικό ότι, αντίθετα με την αρχική της υπόσχεση να προσφέρει στους απλούς ανθρώπους ένα πρόσθετο εισόδημα από τα διαμερίσματά τους, είναι πλέον μία φιλική πλατφόρμα προς τους επαγγελματίες ιδιοκτήτες.
Γενικότερα, λέει στον κόσμο – και στις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ, οι οποίες προσπαθούν να επιβάλουν ειδική ρύθμιση για τις «ηλεκτρονικές πλατφόρμες»- ότι η όλη ιδέα μιας «πλατφόρμας» επινοήθηκε από τους ανθρώπους της τεχνολογίας ως αντιπερισπασμός. Μια υπηρεσία ταξί που λειτουργεί μέσω της τεχνολογίας, μία εταιρεία μέσων ενημέρωσης ή μία υπηρεσία καταλύματος κάνει, από τη βάση της, αυτό που τέτοιου είδους υπηρεσίες έκαναν πάντα, μόνο που τώρα χρησιμοποιούν την τεχνολογία.
Τέτοιες υπηρεσίες έχουν επιφέρει τεράστιο όγκο καινοτομίας και διαταραχές στις παραδοσιακές βιομηχανίες. Μερικές φορές ήταν χρήσιμο. Οι εταιρείες ταξί που αντιμετώπισαν την Uber αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν εφαρμογές που διευκόλυναν την ζωή των πελατών και, σε πολλές περιπτώσεις, να επανεξετάσουν τις πολιτικές τιμολόγησης. Παρόμοιες θετικές εξελίξεις υπήρξαν και στην αγορά καταλυμάτων, όπου ακόμη και μικρά ξενοδοχεία έμαθαν να συνεργάζονται με τους διαδικτυακούς φορείς κρατήσεων και να προσφέρουν πιο ευέλικτες τιμές. Αλλά μερικές φορές η επίδραση των «πλατφορμών» έχουν υπάρξει απειλητικές για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, όπως συμβαίνει με πολλούς ειδησεογραφικούς οργανισμούς που, χάρη στο δυοπώλιο στον κλάδο των διαφημίσεων από τις Google-Facebook, έφτασαν στο σημείο να μην μπορούν να πληρώσουν δημοσιογράφους που παρήγαγαν δημοφιλές, χρήσιμο περιεχόμενο. Η Uber κατέστησε πιο δύσκολο για τους οδηγούς ταξί να εργάζονται με βιώσιμο ωράριο, να εξασφαλίζουν έναν ελάχιστο εγγυημένο μισθό και να κάνουν διακοπές – κάτι που τα δικαστήρια της Βρετανίας προσπαθούν να αντιστρέψουν. Η Airbnb έχει κατηγορηθεί ότι συνέβαλε στην έλλειψη διαθέσιμων σπιτιών και ότι έχει φιλοξενήσει απατεώνες που παράτησαν ταξιδιώτες χωρίς στέγη σε ξένες πόλεις. Και όλη αυτή η αναταραχή έχει επηρεάσει αρνητικά και την πληρωμή φόρων στην Ευρώπη.
Είναι δύσκολο να καθοριστεί αν αυτή η κατάσταση έχει κάνει περισσότερο καλό ή κακό. Θα είναι μάλλον χρήσιμο μακροπρόθεσμα οι εταιρείες τεχνολογίας, κυρίως με έδρα τις ΗΠΑ, να προϊδεαστούν χάρη στη ρυθμιστική σύγχυση σχετικά με την παραπλανητική έννοια της «πλατφόρμας». Τώρα, ήρθε η ώρα να εξισορροπήσουμε τις αδικίες και να κλείσουμε τα «παραθυράκια» που γεννήθηκαν από αυτή τη σύγχυση – πριν οι νέες πλατφόρμες απλώς αντικαταστήσουν τους παραδοσιακούς παίκτες, ενώ υποβάλλονται σε λίγους ελέγχους που διασφαλίζουν την ευημερία των καταναλωτών και την επαρκή είσπραξη φόρων. Η εξισορρόπηση θα πραγματοποιηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε όλες τις βιομηχανίες τα επόμενα χρόνια και οι «πλατφόρμες» θα πρέπει είτε να το αποδεχτούν, είτε να φύγουν.
Εν τω μεταξύ, στη Βαρκελώνη, όπου ξεκίνησε η υπόθεση με την Uber, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να σηκώνουν το χέρι τους για να σταματήσουν τα αμέτρητα κίτρινα και μαύρα ταξί. Αυτή τη μέθοδο προτιμούν οι ντόπιοι, αν και υπάρχουν και εφαρμογές. Ο σύγχρονος κόσμος είναι πολύπλευρος και δεν υπάρχει ενιαίο μοντέλο μεταφορών που να λειτουργεί για κάθε πόλη. Το μόνο πράγμα που δεν κάνει η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, είναι να επιτρέψει στις πόλεις να περιορίσουν τον ανταγωνισμό. Καθιερώνει ίσους όρους ανταγωνισμού και όχι προστατευτικό περιβάλλον. Το επικίνδυνο είναι ότι ορισμένοι υπεύθυνοι που δείχνουν υπερβολικό ζήλο και ρυθμιστές θα το παρανοήσουν σκοπίμως.