Μια σειρά από «κίτρινες κάρτες» για χρόνιες παθογένειες του ελληνικού φορολογικού και ασφαλιστικού συστήματος επιφύλασσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη χώρα μας στο πλαίσιο των συστάσεων του ευρωπαϊκού εξαμήνου και της μεταμνημονιακής εποπτείας. Παρά τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, η Κομισιόν εκτιμά ότι η φοροδιαφυγή, ιδίως σε «ευαίσθητους» τομείς όπως τα καύσιμα, παραμένει ένα διαρθρωτικό πρόβλημα με μεγάλες απώλειες για τα κρατικά ταμεία.
Ειδικότερα, στο μέτωπο της φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί κυρίως μέσω της αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών είναι σημαντική, αλλά η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει από τα υψηλότερα ποσοστά «κενού ΦΠΑ» στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το σχετικό έλλειμμα μειώθηκε από 25,4% το 2018 σε 13,7% το 2022, ωστόσο ο μέσος όρος στην ΕΕ παραμένει μόλις 6%.
Κορυφαία πηγή ανησυχίας για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς είναι ο τομέας των καυσίμων, όπου το λαθρεμπόριο παραμένει ανεξέλεγκτο, με τις ετήσιες απώλειες εσόδων να υπολογίζονται σε τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ. Η Επιτροπή καλεί την ελληνική κυβέρνηση να επισπεύσει την πλήρη εφαρμογή των μέτρων επιτήρησης:
Tοποθέτηση συστημάτων εντοπισμού σε οχήματα και πλοία,ενίσχυση των τελωνειακών ελέγχων και αναβάθμιση της τελωνειακής διοίκησης.
Στην κατεύθυνση αυτή, κρίσιμη θεωρείται η επιτυχής εφαρμογή των δράσεων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Ναι μεν αλλά για το φορολογικό στην Ελλάδα
Ένα ακόμη «αγκάθι» που αναδεικνύει η έκθεση, είναι το φορολογικό σύστημα, το οποίο χαρακτηρίζεται «πολύπλοκο, κατακερματισμένο και επιρρεπές σε συχνές αλλαγές». Το υψηλό διοικητικό βάρος για τις επιχειρήσεις λειτουργεί αποτρεπτικά για τους επενδυτές, ενώ η έλλειψη σταθερότητας δυσχεραίνει τη συμμόρφωση. Η Κομισιόν αναγνωρίζει την πρόοδο στην κωδικοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας και στα νέα ψηφιακά εργαλεία (ηλεκτρονικές πληρωμές, διασύνδεση ταμειακών μηχανών με POS, MyDATA για ΦΠΑ και εισόδημα, θέσπιση τεκμαρτού ελάχιστου εισοδήματος για τους αυτοαπασχολούμενους με δυνατότητα αμφισβήτησης από τον φορολογούμενο, κ.ά.), ωστόσο τονίζει την ανάγκη για σταθερότητα στο νομικό πλαίσιο και διοικητική καθοδήγηση προς τους φορολογούμενους και τις επιχειρήσεις.
Το 2023 ο δείκτης φορολογικών εσόδων προς ΑΕΠ υποχώρησε από 41,0% σε 38,9%, ευθυγραμμιζόμενος με τον μέσο όρο της ΕΕ. Η Ελλάδα εξακολουθεί να εισπράττει υψηλά ποσοστά φόρων από την ακίνητη περιουσία (2,7% του ΑΕΠ) και τους περιβαλλοντικούς φόρους (4,1%), ξεπερνώντας τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Αντίθετα, στη φορολογία της εργασίας η χώρα κινείται σε χαμηλότερα επίπεδα, με αυξημένη έμφαση σε φόρους που αφορούν την κατανάλωση -στρατηγική που θεωρείται λιγότερο φιλική προς την ανάπτυξη.
Ιδιαίτερα αιχμηρή είναι η Κομισιόν στο θέμα των συντάξεων για πολίτες της ΕΕ, που έχουν εργαστεί στην Ελλάδα. Οι υπερβολικές καθυστερήσεις στην απονομή τους (σε αρκετές περιπτώσεις πολλών ετών) υπονομεύουν την κινητικότητα των εργαζομένων και παραβιάζουν βασικές ευρωπαϊκές αρχές. Η δυσλειτουργία του e-ΕΦΚΑ και οι καθυστερήσεις στην κοινοποίηση των ασφαλιστικών περιόδων σε άλλες χώρες, δημιουργούν προσκόμματα στην πρόσβαση στη σύνταξη γήρατος, επηρεάζοντας αρνητικά την εικόνα της χώρας και τη λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς.
Η έκθεση της Κομισιόν στέλνει σαφές μήνυμα ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Παρά τις επιμέρους βελτιώσεις, η ουσιαστική συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις απαιτεί περισσότερο πολιτικό θάρρος, θεσμική συνέχεια και αποτελεσματική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στην πράξη. Στον πυρήνα της ευρωπαϊκής ατζέντας βρίσκονται η δικαιοσύνη, η διαφάνεια και η ανταγωνιστικότητα. Και σε αυτά τα πεδία η Ελλάδα έχει ακόμη δρόμο μπροστά της.