Το είδος του σκάφους, ο καιρός, ο προορισμός, ο κυβερνήτης αλλά και η εθνικότητα των μεταναστών είναι οι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν την «ταρίφα» των διακινητών στο φονικό δουλοπάζαρο της Μεσογείου, που έχει ως αποτέλεσμα να χάνονται χιλιάδες ψυχές κάθε χρόνο.
Η τραγωδία σε διεθνή ύδατα ανοιχτά της Πύλου που έχει συγκλονίσει την ελληνική αλλά και διεθνή κοινή γνώμη υπολογίζεται πως απέφερε κέρδος 5 εκατ. στα κυκλώματα των διακινητών κυρίως στη Λιβύη.
Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, το μοιραίο σαπιοκάραβο ξεκίνησε από την Αίγυπτο. Στη Λιβύη επιβιβάστηκαν οι μετανάστες. Αλλωστε το ανατολικό κομμάτι της χώρας, η πάλαι ποτέ Κυρηναϊκή, έχει γίνει ορμητήριο για όσους από Ασία και Αφρική προσπαθούν απεγνωσμένα να βρουν ένα -υποτίθεται- καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη.
nauagio_in__2_
Διαφορετική ταρίφα, ανάλογα με την εθνικότητα, πλήρωσαν οι μετανάστες που ταξίδεψαν με το σαπιοκάραβο που βυθίστηκε στην Πύλο. Διαφορετικά ήταν τα χρήματα για τους Παλαιστίνιους, άλλα για τους Αιγύπτιους και άλλα για όσους βοηθούσαν στο κουμαντάρισμα του πλοίου
Μαρτυρίες διασωθέντων
Τα όσα έχουν καταθέσει στις ελληνικές Αρχές μετά τη διάσωσή τους είναι συγκλονιστικά, αφού αποτυπώνουν το πολυπλόκαμο δίκτυο που εκτείνεται μεταξύ πολλών χωρών. Σύμφωνα με πληροφορίες του «ΘΕΜΑτος», τα χρήματα που έδωσαν στα κυκλώματα των διακινητών οι Σύροι, Αιγύπτιοι, Πακιστανοί και Παλαιστίνιοι επιβαίνοντες κυμαίνονται από 2.000 έως 10.000 ευρώ – για τους μετανάστες από το Πακιστάν, που κάνουν μεγαλύτερη διαδρομή.
Οπως μαρτυρούν, το πρώτο κριτήριο που επηρεάζει την τιμή της παράνομης διακίνησης είναι το μέσο μεταφοράς και το αν ο διακινητής θα είναι ο ίδιος κυβερνήτης της βάρκας. Αν συμβεί αυτό, τότε τα «κόμιστρα» παραμένουν υψηλά. Εάν ορισμένοι από τους μετανάστες επιλεγούν για να κυβερνήσουν το πλοίο, τότε αυτοί είτε πληρώνουν λιγότερα, είτε δεν πληρώνουν καθόλου.
Αναφορικά με το ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου, το πολυεθνικό και ετερόκλητο πλήθος μαζεύτηκε στο Τομπρούκ, όπου εκεί ορισμένοι από αυτούς που τους συγκέντρωσαν ταξίδεψαν μαζί τους, ενώ άλλοι παρέμειναν στη Λιβύη. Ενας από αυτούς είναι και ο κυβερνήτης, ο οποίος και πνίγηκε κατά το ναυάγιο αφού παρέμεινε όλη την ώρα στο πηδάλιο.
Η Λερναία Υδρα των κυκλωμάτων
Κατά πληροφορίες, ανάμεσα στους συλληφθέντες είναι ο μηχανικός του πλοίου, αλλά και ο βοηθός του καπετάνιου. Την ίδια ώρα, όπως είπαν ορισμένοι από τους μετανάστες, ανάμεσα σε αυτούς που διασώθηκαν και εντέλει συνελήφθησαν ήταν και ορισμένοι οι οποίοι είχαν επιφορτιστεί να τους χτυπούν για να επιβάλλουν την τάξη!
Την ίδια στιγμή, η εθνικότητα των μεταναστών είναι ένας από τους παράγοντες που καθορίζουν και το ποσό που θα δώσουν. Οπως είναι σε θέση να γνωρίζει το «ΘΕΜΑ», μετανάστες αφρικανικής υπηκοότητας καλούνται να πληρώσουν λιγότερα χρήματα από όσους προέρχονται από το Αφγανιστάν ή την Παλαιστίνη.
Ενα ακόμη κριτήριο για την «ταρίφα» είναι οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες, καθώς και αυτές παίζουν τον ρόλο τους στη διαμόρφωση των τιμών της διακίνησης. Εχει παρατηρηθεί ότι όταν ο καιρός είναι άσχημος, οι τιμές πέφτουν, και το αντίστροφο.
Τέλος, το θέμα του σωσιβίου διαφοροποιεί την τιμή, καθώς δεν περιλαμβάνεται στο «πακέτο». Αν ο μετανάστης το έχει ήδη αγοράσει μπορεί να το φορέσει, όμως έχει παρατηρηθεί ότι οι μετανάστες, προσπαθώντας να μειώσουν τα έξοδα, δεν επιλέγουν την αγορά γιλέκου αλλά κυκλικού σωσιβίου, το οποίο ωστόσο δεν αποτελεί σωστικό μέσο.
Πολλές φορές οι διακινητές δεν τους επιτρέπουν να τα φορέσουν ακόμη κι αν τα έχουν προκειμένου να εξοικονομήσουν χώρο, αλλά και για να μη γίνουν αντιληπτοί από τις Αρχές λόγω του έντονου χρώματός τους.
Ιδιαίτερη σημασία για να γίνει αντιληπτό πώς μετανάστες επιλέγουν να δώσουν ακόμη και 7.000 ευρώ, ένα τεράστιο ποσό για τις χώρες από τις οποίες προέρχονται, έχει και η συστηματική προπαγάνδα που τους γίνεται κυρίως μέσω των social media. Μέσω στοχευμένων «διαφημίσεων» σε συγκεκριμένα group και pages σε Facebook, Viber και άλλα δίκτυα, η Ευρώπη παρουσιάζεται σαν τη Γη της Επαγγελίας, όπου παρέχονται επιδόματα, ευκαιρίες για δουλειά και φυσικά η δυνατότητα να φέρουν μαζί τους τις οικογένειές τους.
Αντίστοιχα, όμως, ενδιαφέρον έχει και ο τρόπος με τον οποίο γίνονται οι δοσοληψίες. Συνήθως τα χρήματα κατατίθενται σε εξωτραπεζικό σύστημα που χρησιμοποιούν οι διακινητές, το λεγόμενο hawala system, ένα σύστημα που στηρίζεται στην εμπιστοσύνη. Για παράδειγμα, όταν ένας αλλοδαπός θέλει να στείλει χρήματα έρχεται σε επαφή με μεσολαβητή, δίνει το ποσό και ο μεσολαβητής ειδοποιεί συνάδελφό του στη χώρα του εξωτερικού, ο οποίος κάνει την πληρωμή στον παραλήπτη σε τοπικό νόμισμα.
Η συναλλαγή βασίζεται σε μία επικοινωνία με κωδικούς. Χρησιμοποιούνται συνήθως μίνι μάρκετ όπου ο μετανάστης εμπιστεύεται ένα συγκεκριμένο ποσό στον ιδιοκτήτη του καταστήματος. Λαμβάνει έναν κωδικό και όταν επιτύχει τον στόχο του να έρθει στην Ελλάδα, δίνει τον κωδικό αυτό στον διακινητή και τα χρήματα αποδεσμεύονται. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις η εκταμίευση γίνεται όταν το πλοίο αναχωρεί.
Αλλαξαν οι διαδρομές στη Μεσόγειο
Από το 2015, όταν η χώρα μας ήρθε αντιμέτωπη με τη χειρότερη μορφή της μεταναστευτικής κρίσης, έως σήμερα έχουν αλλάξει πολλά. Το πρώτο και κύριο είναι οι διαδρομές που ακολουθούν οι διακινητές. Το 2015 η Ελλάδα αποτελούσε το 75% των μεταναστευτικών ροών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ πλέον μόλις το 5%. Αυτό ήρθε ως αποτέλεσμα της φύλαξης των θαλασσίων συνόρων, μια πολιτική που ακολουθήθηκε από το 2019 και μετά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 11 Ιουλίου του 2019, σε επίσημο δελτίο Τύπου της η FRONTEX τόνιζε ότι η Ανατολική Μεσογειακή Οδός (Eastern Mediterranean Route), στην οποία τοποθετούνται γεωγραφικά η Ελλάδα και η Κύπρος, «παραμένει η πιο πολυσύχναστη διαδρομή για την Ευρώπη».
Συνολικά, οι μεταναστευτικές ροές που δέχθηκε η χώρα μας από το 2015 έως και το 2019 ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο, με χρονιά-ρεκόρ το 2015, οπότε και πέρασαν τα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της χώρας 874.735 πρόσφυγες και μετανάστες. Μάλιστα, το 2019 οι 74.348 πρόσφυγες και μετανάστες που έφτασαν στην Ελλάδα αντιστοιχούσαν στο 60% του συνόλου των 125.309 που πέρασαν συνολικά στην Ευρώπη.
Οι μεταναστευτικές ροές το 2019
Πλέον η κατάσταση άλλαξε, αφού οι αφίξεις μεταναστών στη χώρα μας περιορίστηκαν σε 14.848 το 2020, 8.745 το 2021 και 17.000 το 2022. Η αλλαγή αυτή, όμως, έφερε και αλλαγές στους «διαδρόμους» που χρησιμοποιούν οι διακινητές.
Η Ελλάδα έπαψε να είναι ο βασικός προορισμός και πλέον τα δίκτυα στοχεύουν την Ιταλία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, λόγω της μεγαλύτερης απόστασης που απαιτείται, να αλλάξουν και τα πλωτά μέσα που χρησιμοποιούνται. Ετσι, πλέον χρησιμοποιούνται μεγαλύτερα σκάφη, όπως αλιευτικά, ακόμη και ιστιοφόρα, για να καλύψουν μεγαλύτερες αποστάσεις σε σχέση με το 2015, όταν και κατέφθαναν από τα μικρασιατικά παράλια με φουσκωτά και μικρές βάρκες.
Τη χρονιά των μαζικών εισροών, το 2015, το Λιμενικό Σώμα απέτρεψε 17.500 εισόδους, το νούμερο αυτό ανήλθε πέρυσι σε 42.400 αποτροπές και αποτέλεσε χρονιά-ρεκόρ.
Αντίστοιχα από το 2019 έως το 2022 διεσώθησαν στις ελληνικές θάλασσες περί τα 40.000 άτομα σε 1.230 επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης.
Αυτή η μεταστροφή των μεταναστευτικών διαδρόμων έχει αλλάξει και τις προκλήσεις κατά την έρευνα και διάσωση, αφού τα πλοιάρια που χρησιμοποιούνται λόγω μεγέθους δημιουργούν την εντύπωση στους μετανάστες που επιβαίνουν πως μπορούν να φτάσουν στον προορισμό τους. Κάτι το οποίο συνέβη και στο τραγικό περιστατικό ανοιχτά της Πύλου, όπου οι επιβαίνοντες αρνήθηκαν τη βοήθεια του Λιμενικού Σώματος πιστεύοντας και ευελπιστώντας να φτάσουν στην Ιταλία.
Αυτή η κίνηση από πλευράς των μεταναστών δεν ήταν πρωτοφανής. Τα τελευταία χρόνια το Λιμενικό Σώμα πολλές φορές έχει βρεθεί αντιμέτωπο με περιστατικά κατά τα οποία οι επιβαίνοντες αρνούνται να δεχθούν βοήθεια, καθώς φοβούνται ότι με αυτόν τον τρόπο θα διακοπεί το ταξίδι τους.
Το Λιμενικό Σώμα δεν μπορεί να παρέμβει κατά βούληση, αφού υπάρχουν κανόνες που διέπουν την έρευνα και διάσωση διεθνώς.
Στα χωρικά μας ύδατα έχουμε πλήρη δικαιοδοσία βάσει της Διεθνούς Οδηγίας UNCLOS. Εκτός αυτών, αλλά εντός δικαιοδοσίας Ερευνας και Διάσωσης παρεμβαίνουμε όπου απαιτείται. Βάσει δε της οδηγίας 656/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, το «απαιτείται» στοιχειοθετείται όταν υπάρχει αίτημα για αρωγή και διάσωση, ή εάν ληφθεί άδεια από το κράτος του οποίου τη σημαία φέρει το πλοίο. Εν προκειμένω, δε, το μοιραίο σκάφος δεν έφερε καν σημαία.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι μετανάστες, κατά την άφιξή τους στη Μαλακάσα, μία από τις βασικές ερωτήσεις που έθεσαν στις ελληνικές Αρχές είναι αν θα καταφέρουν να πάνε στην Ιταλία. Μία από τις ταλαιπωρημένες φιγούρες, ένας νεαρός με το όνομα Abdul, επέμενε να τονίζει πως ευχαριστεί το Λιμενικό Σώμα για τη διάσωση, αλλά ο ίδιος επιθυμεί να πάει στη Γερμανία και εκεί να ζητήσει άσυλο, κάτι που σαφώς δεν επιτρέπεται βάσει των διαδικασιών.
Νότης Μηταράκης στο «ΘΕΜΑ»
«Γιατί δεν μπορούμε να παρέμβουμε σε διεθνή ύδατα»
Ο τέως υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» ξεκαθαρίζει αναφορικά με το ναυάγιο ότι η Ελλάδα δεν δικαιούται να παρέμβει σε διεθνή ύδατα.
«Η αμφίσημη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι αυτή που αφήνει χώρο για ναυάγια και τραγωδίες, αφού από τη μία διατείνεται πως καταπολεμά την παράνομη μετανάστευση, ενώ από την άλλη επιβραβεύει όσους παρανόμως έρχονται στην Ε.Ε., αφήνοντας με αυτόν τον τρόπο τα κυκλώματα των λαθροδιακινητών να αλωνίζουν. Οσον αφορά το συγκεκριμένο περιστατικό, σαφώς εκφράζουμε τη βαθιά μας λύπη, ωστόσο το Λιμενικό Σώμα έδρασε σωστά. Στα χωρικά μας ύδατα έχουμε πλήρη δικαιοδοσία βάσει UNCLOS. Εκτός αυτών, αλλά εντός SAR ασκούμε Ερευνα και Διάσωση όπου απαιτείται».