Ηταν 2020 όταν ο κολοσσός ενοικιαζόμενων ηλεκτρικών πατινιών Lime, μετά τη Hive, ανακοίνωνε την απόσυρσή του από την Ελλάδα. Μια καταιγίδα από καταγγελίες για καταστρατήγηση του ΚΟΚ, μια σειρά από ατυχήματα και περιστατικά κλοπών ή καταστροφών και η επέλαση του COVID οδήγησαν τα πατίνια εκτός των ελληνικών δρόμων. Τέσσερα χρόνια αργότερα, φαίνεται πως ήρθε η ώρα να επιστρέψουν πανηγυρικά. Οχι όμως χωρίς αντιδράσεις.
Η Lime έχει ήδη ανακοινώσει πως ετοιμάζει την επιστροφή της στην Ελλάδα, ενώ άλλες εταιρείες μικροκινητικότητας έχουν λάβει «θέσεις μάχης». Για παράδειγμα, η Hop έχει ήδη τοποθετήσει ηλεκτρικά πατίνια στις πιο πολύβουες γειτονιές της Αθήνας, μετά τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα, ενώ η Hoppy έχει ήδη κατακτήσει το κέντρο της Κέρκυρας.
Είναι έτοιμη η Ελλάδα για να τα υποδεχτεί; Στα χρόνια που πέρασαν από τη φυγή των εταιρειών ενοικιάσεων ηλεκτρικών πατινιών, τα e-scooters δεν εξαφανίστηκαν από τους δρόμους. Υπήρχε πάντα η επιλογή της αγοράς ενός ιδιόκτητου. Με τους χρήστες να είναι κατά κύριο λόγο ανήλικοι (που δεν έχουν δίπλωμα οδήγησης) και με ελάχιστους από αυτούς να τηρούν τον ΚΟΚ, να φορούν προστατευτικά μέσα, ακόμα και να έχουν φώτα για τη νύχτα, τα ηλεκτρικά πατίνια έκαναν ακόμα πιο έντονο το χάος της οδικής ασφάλειας στην Ελλάδα.
Και τα κοινωνικά δίκτυα γέμισαν με βίντεο από ηλεκτρικά πατίνια να κάνουν σφήνες με 120 χ.α.ω. στους δρόμους της Αθήνας, αναβάτες να κυκλοφορούν τις νύχτες μέχρι και στην εθνική οδό, ανήλικους να επιβαίνουν ανά… τριάδες πάνω στα e-scooters τους και πολλά ακόμα. Το αποτέλεσμα τέτοιων συμπεριφορών είναι προδιαγεγραμμένο…
Συχνά ατυχήματα
Την περασμένη Τετάρτη, στη Λάρισα, δύο ανήλικοι έπεσαν πάνω σε αυτοκίνητο με το ηλεκτρικό πατίνι τους. Η «συνοδηγός» του e-scooter (παρότι είναι κατασκευασμένα για τη μεταφορά ενός ατόμου), μια 16χρονη, τραυματίστηκε ελαφρά. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στη Θεσσαλονίκη, οδηγός ηλεκτρικού πατινιού παρέσυρε 6χρονο παιδί, προκαλώντας του κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και, λίγο αργότερα, ένας άλλος χρήστης e-scooter έπεσε σε έναν κάδο σκουπιδιών. Και στις τρεις περιπτώσεις, ευτυχώς οι τραυματισμοί ήταν τελικά ελαφροί.
Δεν είναι πάντα έτσι όμως. Εναν μήνα νωρίτερα, στον Βόλο, 55χρονος τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι μετά από πτώση από το πατίνι του. Στη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα, αναβάτες οδηγήθηκαν στην εντατική μετά από πτώση, λίγους μήνες πριν, ενώ στο Αγκίστρι, το περασμένο καλοκαίρι, μια 20χρονη βρήκε τραγικό θάνατο όταν έπεσε σε βράχια με το e-scooter της.
Ασφαλιστικά μέτρα
Η επιστροφή των ηλεκτρικών πατινιών στην Ελλάδα, πάντως, δεν γίνεται χωρίς γκρίνιες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Κέρκυρας, όπου, μόλις 10 μέρες αφότου η εταιρεία ενοικίασης ηλεκτρικών πατινιών Hoppy άφησε τα πρώτα της e-scooters στο νησί, ο δήμος ετοιμάζεται να ζητήσει τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων εις βάρος της.
«Τα πατίνια μάς κάνουν τη ζωή… πατίνι», λένε στελέχη του δήμου, ενώ ο δήμαρχος Στέφανος Πουλημένος συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη στο Μαράσλειο με τους αντιδημάρχους, τον διοικητή της Τροχαίας του νησιού, νομικούς και υπηρεσιακούς παράγοντες.
Από τις αρνητικές εισηγήσεις, ξεχώρισε αυτή του διοικητή της Τροχαίας Γιώργου Κωνστάντη, ο οποίος τόνισε ότι οι οδηγοί και η τοπική κοινωνία δεν είναι είναι έτοιμοι για την κυκλοφορία τέτοιων οχημάτων, καθώς δεν έχει υπάρξει καμία προετοιμασία, ούτε η απαραίτητη οδηγική κουλτούρα, ενώ κατέληξαν στο ότι, εκτός από τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων που θα ζητήσει, η δημοτική αρχή καταρτίζει ειδική κανονιστική απόφαση, η οποία θα ορίζει το καθεστώς κίνησης των ηλεκτρικών πατινιών.
Φυσικά, όλα αυτά ήρθαν μετά από βροχή παραπόνων για παραβάσεις από τους χρήστες των πατινιών, που αφορούσαν κίνηση με υψηλές ταχύτητες στο πεζοδρόμιο, παραβιάσεις STOP και ερυθρών σηματοδοτών, κίνηση στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας κ.ά. «Το πρόβλημα», είπε ο δήμαρχος στη διάρκεια της σύσκεψης, «γίνεται ιδιαίτερα έντονο λόγω της κυκλοφοριακής αναρχίας αλλά και της έλλειψης ειδικών διαδρομών, ώστε τα πατίνια να κινούνται με ασφάλεια».
Η αλήθεια είναι πάντως ότι αυτή η ύπαρξη σαφών κανονισμών που να διέπουν την κίνηση των μισθωμένων ηλεκτρικών πατινιών ήταν κάτι που το αποζητούσαν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο. Η Hive και η Lime, άλλωστε, όταν είχαν αποχωρήσει από την ελληνική αγορά, το είχαν επισημάνει αυτό. Από τότε μέχρι σήμερα πολλά άλλαξαν, η νομοθεσία έγινε σαφής (άσχετα αν δεν εφαρμόζεται), οι οικονομικές συνθήκες βελτιώνονται, η πανδημία τελείωσε και ο τουρισμός συνεχίζει να «ανθεί». Οι συνθήκες μοιάζουν ιδανικές για να αγνοήσει μια εταιρεία με παγκόσμιο πρόσημο την ελληνική αγορά.
Η επένδυση της Lime
Κάπως έτσι, ο επικεφαλής της Lime Γουέιν Τινγκ, ο οποίος είδε την εταιρεία του να βυθίζεται το 2020 και να βρίσκει σανίδα σωτηρίας στα 170 εκατ. δολάρια που τοποθέτησε η Uber, τότε, σε γύρο χρηματοδότησης, ανακοίνωσε ότι η εταιρεία επιστρέφει στην Ελλάδα και το Μεξικό.
Σε αυτό οδηγούν άλλωστε και τα οικονομικά της στοιχεία (αύξηση 32% στις κρατήσεις της για το 2023 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με αυτές να φτάνουν τα 616 εκατ. δολάρια και αύξηση των προσαρμοσμένων EBITDA άνω του 500%, ξεπερνώντας τα 90 εκατ. δολάρια) που επιτρέπουν επένδυση μεγαλύτερη των 55 εκατ. δολαρίων για την επέκταση του στόλου της παγκοσμίως.
Την ώρα που η Lime ανακοίνωσε την επιστροφή της στην Ελλάδα το καλοκαίρι, οι ανταγωνιστές της βρίσκονται ήδη επί ποδός πολέμου. Η τουρκική Hop (δραστηριοποιείται επίσης σε Μαυροβούνιο και Τουρκία), μετά τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα, επεκτείνει τις δραστηριότητές της σε περιοχές της ελληνικής πρωτεύουσας. Στη Νέα Σμύρνη, για παράδειγμα, η εταιρεία έχει αφήσει μια σειρά από ηλεκτρικά πατίνια τα οποία προορίζονται για μετακινήσεις μετά από ξεκλείδωμα μέσω του app της. Τα μεσάνυχτα, συνεργείο μαζεύει τα πατίνια για φόρτιση και τα αφήνει φορτισμένα στη θέση τους.
Στη χώρα μας σήμερα και στο μοντέλο της βραχυχρόνιας ενοικίασης ηλεκτρικών πατινιών και ποδηλάτων, δραστηριοποιούνται επίσης η Hop Greece (τα πατίνια της οποίας αντικαθίστανται σε ορισμένες πόλεις, όπως η Κηφισιά, από την ελληνική Bee Scooters) και οι RideMovi/Free Now (επέστρεψε πέρυσι στην Αθήνα, ενώ δραστηριοποιείται και σε νησιά). Σε μικρότερη κλίμακα δραστηριοποιούνται επίσης η Rise Scooters στη Θεσσαλονίκη και η e-Mile σε Καλαμάτα, Μονεμβασιά και Γύθειο.
Η σχέση πάντως των Ελλήνων με τα ηλεκτρικά πατίνια δεν ήταν πάντα… ευγενική και τα lockdown της πανδημίας, μαζί με τα φαινόμενα βανδαλισμών, κλοπών κ.ά. οδήγησαν τις εταιρείες να πάρουν τον δρόμο της εξόδου από την ελληνική αγορά.
Η απουσία νομικού πλαισίου σε συνδυασμό με περιπτώσεις όπου τα συνεργεία των εταιρειών αναγκάζονταν να μαζεύουν ηλεκτρικά πατίνια τα οποία είχαν πεταχτεί στον βυθό του Θερμαϊκού και του Φαλήρου έκαναν τη δραστηριοποίησή τους… πατίνι. Αφού τα ηλεκτρικά πατίνια δεν έχουν αριθμούς κυκλοφορίας, πολλοί πίστευαν ότι μπορούσαν να τα πάρουν σπίτια τους! Αυτό που δεν γνώριζαν, ωστόσο, είναι ότι τα πατίνια είναι εφοδιασμένα με συσκευές GPS, οπότε έπρεπε να δίνουν εξηγήσεις στα συνεργεία των εταιρειών που τους χτύπαγαν την πόρτα και τους ζήταγαν τα κλεμμένα πατίνια.
Βέβαια, δεν ήταν όλες οι περιπτώσεις έτσι. Μαζί με τα ιδιωτικά πατίνια, συμμορίες έκλεβαν ηλεκτρικά πατίνια για να τα «σπάσουν» σε ανταλλακτικά. Πέρυσι, η Αστυνομία εξάρθρωσε συμμορία που έκλεβε ηλεκτρικά πατίνια και εξαρτήματα σε Γλυφάδα, Βούλα, Βάρη και Βουλιαγμένη. Από την έρευνα έχουν εξιχνιαστεί 21 περιπτώσεις κλοπών, με το ύψος της ζημιάς να υπερβαίνει τα 17.000 ευρώ.
Σε αυτά τα περιστατικά, τα οποία προκαλούσαν οικονομική ζημιά στις εταιρείες (μαζί με χρήστες που για να μην πληρώσουν το απαιτούμενο για την ενοικίαση αντίτιμο, τα «έσπρωχναν» σε δρόμους και πεζόδρομους), ήρθαν να προστεθούν, εκτός από τα ατυχήματα, και παράπονα για την άναρχη στάθμευσή τους και την κακή χρήση τους από ανήλικους, προκαλώντας εντάσεις από οδηγούς, πεζούς αλλά και τις τοπικές αρχές.
Νόμος και κενά
Πάντως σε σχέση με το 2019 που τα ηλεκτρικά πατίνια έκαναν το «big boom» στις ελληνικές πόλεις, τουλάχιστον σε ένα επίπεδο, η άναρχη κατάσταση έχει βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Τουλάχιστον η Τροχαία δεν έχει «δεμένα τα χέρια», αφού με τον νόμο 4784 (του 2021) τροποποιήθηκαν διατάξεις του ΚΟΚ και εισήχθησαν τα e-scooters με τον νέο όρο για κατηγορία οχήματος ως Ελαφριά Προσωπικά Ηλεκτρικά Οχήματα, ενώ διασαφηνίστηκαν οι συνθήκες κίνησής τους.
Οι ρυθμίσεις βελτίωσαν την κατάσταση, όμως τα κενά παραμένουν και είναι σοβαρά. Για παράδειγμα, σε αντίθεση με χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Δανία, στην Ελλάδα δεν είναι υποχρεωτική η ασφάλιση των ηλεκτρικών πατινιών. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι σε ένα τροχαίο ατύχημα η άλλη πλευρά των εμπλεκομένων θα πρέπει να μπει σε έναν γραφειοκρατικό κυκεώνα για να διεκδικήσει -εάν μπορεί- αποζημίωση.
Με δεδομένο ότι -περιληπτικά- η νομοθεσία θεωρεί τα οχήματα που κινούνται με ταχύτητα έως 6 χλμ. πεζούς, ενώ αυτά που κινούνται με ταχύτητα έως 25 χλμ. ποδήλατα που θα πρέπει να κινούνται στο οδόστρωμα και όχι στο πεζοδρόμιο, οι δικαστές που θα κληθούν να κρίνουν αστικές υποθέσεις που θα προκύψουν, θα έχουν μπροστά τους μάλλον δύσκολο έργο…
Ερευνα για τα ατυχήματα
Τα ατυχήματα, άλλωστε, με ηλεκτρικά πατίνια, δεν είναι ακριβώς σπάνια. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του φορέα OECD-ITF (Μάρτιος 2024) που προκύπτουν από ανάλυση δεδομένων από διάφορες χώρες του κόσμου, στα ενοικιαζόμενα πατίνια προκύπτει ότι το ποσοστό θανάσιμων τραυματισμών είναι 13 ανά ένα εκατομμύρια μίλια, περίπου τρεις φορές υψηλότερο από τα ανάλογα ποσοστά για τους ποδηλάτες, ενώ κάτι ανάλογο ισχύει και για τα εκτιμώμενα ποσοστά επισκέψεων στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών ανά εκατομμύριο διανυόμενα μίλια.
Για τα ηλεκτρικά σκούτερ, το ποσοστό χρηστών που οδηγείται στα επείγοντα των νοσοκομείων είναι 20,7 ανά εκατομμύριο μίλια, ενώ για τα ποδήλατα είναι 5,5 περιστατικά ανά εκατομμύριο μίλια. Η μελέτη επισημαίνει ότι «τα ηλεκτρικά πατίνια είναι πιο επικίνδυνα για τους χρήστες τους από τα αυτοκίνητα, παρά το γεγονός ότι τα αυτοκίνητα αποτελούν μεγαλύτερη πηγή κινδύνου για τους άλλους χρήστες των οδών».
8+1 εταιρείες στους δρόμους
– Η Hoppy στην Κέρκυρα
– Η τουρκική Hop σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα και γειτονιές της Αθήνας
– Η Hopp Greece (σε ορισμένες πόλεις τα πατίνια της αντικαθίστανται από την ελληνική Bee Scooters)
– Οι RideMovi/Free Now στην Αθήνα και σε νησιά
– Η Rise Scooters στη Θεσσαλονίκη
– Η e-Mile σε Καλαμάτα, Μονεμβασιά και Γύθειο
– Η Lime δεν έχει ακόμα ανακοινώσει την ημερομηνία επιστροφής στην Ελλάδα
Τι προβλέπει ο ΚΟΚ
Στα οχήματα που περιγράφει ο νόμος περιλαμβάνονται τα ηλεκτρικά πατίνια, τα ηλεκτρικά τροχοπέδιλα, οι ηλεκτρικές τροχοσανίδες, τα hoverboards, καθώς και τα ηλεκτροκίνητα αμαξίδια για ΑμΕΑ. Με τον 4784, τα e-scooters διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τα μικρά, με ταχύτητα μέχρι 6 χιλιόμετρα ανά ώρα, τα οποία κινούνται αποκλειστικά στα πεζοδρόμια και επιτρέπεται να οδηγούνται από άτομα πάνω από 12 ετών, και τα μεγαλύτερα πατίνια, τα οποία έχουν τελική ταχύτητα ως 25 χ.α.ώ. Αυτά θεωρούνται ποδήλατα και κινούνται στο οδόστρωμα ακολουθώντας τους κανόνες του ΚΟΚ. Συγκεκριμένα, ο ΚΟΚ προβλέπει για τα ηλεκτρικά πατίνια:
– Τα 25 χιλιόμετρα ανά ώρα είναι η μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα.
– Δεν επιτρέπεται η κίνησή τους σε οδούς που έχουν όριο ταχύτητας πάνω από 50 χιλιόμετρα ανά ώρα (μεγάλες λεωφόροι, οδοί ταχείας κυκλοφορίας).
– Επιτρέπεται η οδήγησή τους από 15 ετών και άνω.
– Αν η μέγιστη ταχύτητά τους είναι 6 χιλιόμετρα, θεωρούνται ως πεζοί, και επιτρέπεται η οδήγησή τους σε άτομα άνω των 12 ετών.
– Αν έχουν ταχύτητα από 6 έως 25 χιλιόμετρα ανά ώρα, θεωρούνται και κυκλοφορούν ως ποδήλατα.
– Οι οδηγοί υποχρεούνται να φέρουν κράνος και τη νύχτα αντανακλαστικό γιλέκο.
– Απαγορεύονται η χρήση κινητού τηλεφώνου (εκτός της ανοιχτής ακρόασης) και η χρήση ακουστικών.
– Απαγορεύεται η μεταφορά δεύτερου ατόμου.
– Οι οδηγοί e-scooters υποχρεούνται να χρησιμοποιούν τους ποδηλατόδρομους. Αν δεν υπάρχουν, υποχρεούνται να χρησιμοποιούν το δεξί άκρο του οδοστρώματος.
– Σε χώρους όπου κυκλοφορούν πεζοί, οι οδηγοί υποχρεούνται να κινούνται με ταχύτητα ανάλογη των πεζών και να τους παραχωρούν προτεραιότητα.
– Οταν δημιουργείται εμπόδιο ή κίνδυνος, οι οδηγοί είναι υποχρεωμένοι να οδηγούν τα ηλεκτρικά οχήματα βαδίζοντας.
– Τα ηλεκτρικά πατίνια πρέπει να είναι εφοδιασμένα με κουδούνι, λευκό ή κίτρινο φως μπροστά και κόκκινο αντανακλαστικό φως πίσω.