Της Therese Raphael
Για εκείνους οι οποίοι αρέσκονται σε αφηγήματα με θετική κατάληξη, η ανάδυση, πτώση και εκ νέου ανάδυση του άστρου του Ρίσι Σούνακ προσφέρει μια ορισμένη αίσθηση δικαιοσύνης.
Γιος μεταναστών ινδικής καταγωγής, ο Σουνάκ γίνεται τώρα ο πρώτος πρωθυπουργός της Βρετανίας προερχόμενος από εθνοτική μειονότητα, κατά τη διάρκεια μάλιστα του Diwali (του φεστιβάλ των φώτων των Ινδουιστών, των Σιχ και των Τζάιν). Αντικαθιστά τη Λιζ Τρας, τη γυναίκα της οποίας οι πολιτικές ο ίδιος είχε προειδοποιήσει ότι θα ισοδυναμούσαν με οικονομική αυτοκτονία, ενώ πέταξε εκτός κούρσας τον Μπόρις Τζόνσον, αφότου ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου έπεσε με «αλεξίπτωτο» από τις διακοπές του στην Καραϊβική απευθείας στο Λονδίνο, με σκοπό να αρπάξει ξανά τον πρωθυπουργικό θώκο.
Στο πρόσωπο του Σούνακ, η χώρα αποκτά μια σειρά από ιδιότητες τις οποίες χρειάζεται πολύ από έναν ηγέτη: ικανότητα, εμπειρία, αξιοπιστία, ακεραιότητα. Αυτά δεν έχουν υπάρξει ως πακέτο εδώ και πολύ καιρό.
Μη κυβερνήσιμο κόμμα;
Θα ήταν ευχάριστο εάν η βρετανική πολιτική σκηνή επρόκειτο να γίνει ξανά βαρετή, κάτι τέτοιο ωστόσο δεν είναι καθόλου σίγουρο. Η διαδικασία η οποία ανέτρεψε την Τερέζα Μέι, τον Μπόρις Τζόνσον και τη Λιζ Τρας – και η οποία μόλις εκτίναξε τον Σουνάκ στην κορυφή, λέει πολλά για την κεντρική πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο νέος ηγέτης: δηλαδή ότι το κυβερνών Συντηρητικό Ενωτικό Κόμμα (Τόρις) πιθανόν να είναι πλέον μη κυβερνήσιμο.
Ο ίδιος ο Σουνάκ φέρεται να μίλησε για το θέμα απευθυνόμενος στους βουλευτές του κόμματος κεκλεισμένων των θυρών τη Δευτέρα, προειδοποιώντας ότι το κόμμα αντιμετωπίζει μια «υπαρξιακή απειλή» εάν δεν ενωθεί σαν μια γροθιά.
Ορισμένοι θα έλεγαν ότι η κατάσταση έχει ξεπεράσει το σημείο χωρίς επιστροφής. «Έχουμε ένα κοινοβουλευτικό κόμμα το οποίο είναι τελείως διχασμένο και μη κυβερνήσιμο», δήλωσε ο βουλευτής των Τόρις Κρίστοφερ Τσόουπ στο ραδιόφωνο του BBC το πρωί της Δευτέρας. Η μόνη απάντηση, υποστήριξε ο Τσόουπ, είναι οι πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Η Ναντίν Ντόρις, πρώην υπουργός Πολιτισμού και σκληροπυρηνικός σύμμαχος του Τζόνσον, προειδοποίησε (ή μάλλον απείλησε) ότι «θα άνοιγαν οι πύλες της κολάσεως» εάν ο Σούνακ στεφόταν ηγέτης του κόμματος.
«Δεν έχει καμία απολύτως εντολή να είναι πρωθυπουργός αυτής της χώρας», ανέφερε η Ντόρις. Η μεταβίβαση της εξουσίας είναι απόλυτα εντός των κανόνων της βρετανικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (ο Τόνι Μπλερ παρέδωσε τη θέση του επικεφαλής της κυβέρνησης στον Γκόρντον Μπράουν με παρόμοιο τρόπο), ωστοσο η Ντόρις έχει εν μέρει δίκιο. Το τελευταίο ψυχόδραμα έλαβε χώρα εντός ενός κόμματος του οποίου η ικανότητα να κερδίζει απανωτές εκλογικές αναμετρήσεις έχει αποδειχθεί παροιμιώδης.
Νομιμοποίηση
Ήταν η δεύτερη αλλαγή εξουσίας μέσα σε έξι εβδομάδες, ωστόσο αυτή ενορχηστρώθηκε κεκλεισμένων των θυρών αποκλειστικά από βουλευτές, οι οποίοι, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα απαλλάσσονταν από τα καθήκοντά τους εάν πραγματοποιούνταν εκλογές αυτή τη στιγμή. Δεν υπήρξαν συζητήσεις ή ομιλίες. Δεν υπήρξε καν ψηφοφορία μεταξύ των 172.000 μελών του κόμματος, πόσο μάλλον μια ευρύτερη ψηφοφορία στον γενικό πληθυσμό με άνω του ενός υποψηφίους.
Αυτά είναι τα δύο κεντρικά δεδομένα τα οποία έχει να αντιμετωπίσει ο νέος πρωθυπουργός – ότι οι Τόρις αντιμετωπίζουν μια μανιώδη κρίση ταυτότητας και ταυτόχρονα ότι έχουν πολύ έντονο πολιτικό συμφέρον να περάσουν όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο χωρίς γενικές εκλογές.
Η καλύτερη ελπίδα του Σουνάκ είναι ότι τελικά θα επικρατήσει ένα ένστικτο αυτοσυντήρησης, επιτρέποντάς του να αναδιαμορφώσει την ατζέντα των Συντηρητικών και να αναζωπυρώσει μια αίσθηση αυτοπεποίθησης σε ένα κόμμα το οποίο φαίνεται κουρασμένο μετά από 12 χρόνια στην εξουσία. Εάν αποτύχει, δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να ζητήσει από τον βασιλιά Κάρολο να διαλύσει το κοινοβούλιο και να προκηρύξει νέες εκλογές.
Μετά από μια περίοδο ενότητας στο κόμμα (ακόμη και φυλές που βρίσκονται σε πόλεμο χρειάζονται ανάπαυση και ανεφοδιασμό σε καύσιμα κάποιες φορές), οι εντάσεις είναι βέβαιο ότι θα αναδυθούν ξανά.
Ο Σουνάκ είναι ο τέταρτος πρωθυπουργός των Τόρις μετά την παραίτηση του Ντέιβιντ Κάμερον, αμέσως μετά το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016. Πρόκειται για κόμμα που «τελειώνει» τους ηγέτες του με τον ρυθμό που η ποδοσφαιρική ομάδα της Τσέλσι αλλάζει προπονητές. Ενώ μια καλά οργανωμένη επιχείρηση κομματικής πειθαρχίας κρατούσε παραδοσιακά τους βουλευτές συντεταγμένους, έτσι ώστε ο ηγέτης να μπορεί να διαμορφώνει σχετικά ελεύθερα την πολιτική ατζέντα, αυτή η πειθαρχία φαίνεται να έχει καταρρεύσει ουσιαστικά, όπως είδαμε με τη φαρσοκωμωδία της ψηφοφορίας για τη μέθοδο εξόρυξης fracking (υδραυλική ρωγμάτωση) την περασμένη εβδομάδα. Στην εποχή των μηνυμάτων WhastApp με στιγμιότυπα οθόνης και ενός κώδικα ορθής συμπεριφοράς, υπάρχει λιγότερη ισχύς για το «κομματικό μαστίγιο».
Υπονόμευση Τζόνσον;
Δεν βοηθά επίσης το γεγονός ότι ο Σουνάκ θα πρέπει να αντιμετωπίσει ένα μπλοκ το οποίο αποτελείται από δυσαρεστημένους υποστηρικτές του Τζόνσον. Ενώ ο πρώην πρωθυπουργός αποχώρησε από την κούρσα για την ηγεσία του κόμματος την Κυριακή το βράδυ, κατέστησε σαφές ότι η κίνησή του ήταν απλώς τακτική. «Πιστεύω ότι έχω πολλά να προσφέρω, φοβάμαι ωστόσο ότι απλώς δεν είναι η κατάλληλη στιγμή», ανέφερε ο Τζόνσον σε μια επιστολή γεμάτη με αυτο-επαίνους.
Ο Τζόνσον είχε ενθαρρύνει τη διαφημιστική εκστρατεία γύρω από την επιστροφή του στην κορυφή της βρετανικής πολιτικής ζωής και οδήγησε τα «στρατεύματά» του στον λόφο. Ώρες πριν υποχωρήσει, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Νάντιμ Ζαχάουϊ αφιέρωσε μια στήλη στην Daily Telegraph της Κυριακής στην προοπτική του Johnson 2.0. «Κανείς άλλος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα την απειλή που θέτει ο Σερ Κιρ Στάρμερ και να κερδίσει τις εκλογές», έγραψε.
Ο Τζόνσον προφανώς ξεπέρασε το όριο των 100 βουλευτών τους οποίους χρειαζόταν προκειμένου η μάχη για την ηγεσία να μεταφερθεί στα μέλη του κόμματος, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι θα την είχε κερδίσει. Ενώ η αυτοσυντήρηση θα παρασύρει τους περισσότερους από αυτούς τους υποστηρικτές στο στρατόπεδο του Σούνακ, ο νέος πρωθυπουργός θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ένα μπλοκ αντίθετο στην ατζέντα του όταν πρόκειται να κάνει σκληρές επιλογές σχετικά με τις δαπάνες και τη φορολογία.
Αξιοπιστία
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Σούνακ, ωστόσο, είναι ότι θα ηγηθεί ενός κόμματος το οποίο δεν ξέρει πλέον τι πρεσβεύει και που έχει ξεχάσει πώς να βάζει τα συμφέροντα της χώρας πάνω από όλα. Οι Τόρις ήταν παραδοσιακά το κόμμα του πραγματισμού, της ικανότητας στη διακυβέρνηση και της δημοσιονομικής αξιοπιστίας. Καμία από αυτές τις αρετές δεν έχουν κάνει την εμφάνισή τους εδώ και κάποιο καιρό. Ο Τζόνσον μοίραζε «λευκές επιταγές» δαπανών, ενώ η Τρας κέρδισε την εκλογή της για την ηγεσία κηρύσσοντας ένα δόγμα φορολογικών περικοπών οι οποίες θα καλύπτονταν αποκλειστικά με έκδοση νέου χρέους.
Εν τω μεταξύ, όπως έγραψε πρόσφατα ο συνάδελφός μου Adrian Wooldridge, οι τάξεις των μελών έχουν αραιώσει με τα χρόνια, ο ιδιωτικός τομέας έχει ρουφήξει πολλά ταλέντα που διαφορετικά θα κατευθύνονταν στην κυβέρνηση και οι πόλεμοι γύρω από το Brexit «σάρωσαν» έμπειρους πολιτικούς οι οποίοι διαφωνούσαν με την ορθοδοξία του Τζόνσον, οι περισσότεροι εκ των οποίων αποχώρησαν εντελώς από το κοινοβούλιο.
Είναι δύσκολο να υπερβάλει κανείς ως προς τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Σούνακ. Ήταν πράγματι αρκετά μεγάλες ώστε να οδηγήσουν τον Τζόνσον να αφήσει να περάσει από μπροστά του το πολυπόθητο δισκοπότηρο. Κάθε δύσκολη απόφαση – είτε για το Πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας, είτε για τις συντάξεις, τη φορολογία ή διάφορους τομείς δαπανών – θα αφήσει δυσαρεστημένα ορισμένα τμήματα του κόμματός του. Ο νέος αρχηγός των Συντηρητικών πρέπει να δείξει κάποια αποτελέσματα για να τα κρατήσει πειθαρχημένα υπό την ηγεσία του.
Υπάρχουν ίσως σημάδια ότι οι Συντηρητικοί έχουν εξαντληθεί από τις συνεχείς μάχες. Ακόμη και εξέχοντες υποστηρικτές του Τζόνσον φαίνεται να περνούν στο στρατόπεδο Σούνακ – τουλάχιστον προς το παρόν. Ο νέος πρωθυπουργός μπορεί να λάβει κάποια παρηγοριά από τη γνώση ότι πρόκειται για ένα κόμμα που τείνει να συσπειρώνεται όσο πλησιάζει σε εκλογές. Ίσως οι τελευταίες έξι εβδομάδες ήταν ένα κακό όνειρο. Είτε έτσι είτε αλλιώς, την επόμενη φορά που η Βρετανία θα αλλάξει ηγέτες, θα πρέπει να είναι στις κάλπες των γενικών εκλογών.