«Η Ψυχική Υγεία σε ένα κόσμο ανισοτήτων», είναι ο τίτλος της φετεινής Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας.
Και είναι γεγονός, ότι η πανδημία που βιώνει όλη η ανθρωπότητα εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, ταρακούνησε συθέμελα τις κοινωνίες, δίνοντας ηχηρό χαστούκι στην ψυχική μας υγεία. Και όπως όλα δείχνουν, τα ευαίσθητα και δισεπίλυτα ζητήματα της ψυχικής υγείας, θα συνεχίσουν να μας απασχολούν και μετά την Covid εποχή.
Την ίδια ώρα, σύμφωνα με στοιχεία από το Χαμόγελο του Παιδιού, κατά τη διάρκεια του A’ εξαμήνου του 2021 σημειώνεται ραγδαία αύξηση για παιδιά που εξέφρασαν αυτοκτονικό ιδεασμό (248,89%) και για παιδιά με διαταραχές αναπτυξιακές, προσωπικότητας, πρόσληψης τροφής κ.λπ. (53,04% ).
Όπως αναφέρει στο CNN Greece, ο πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας καθηγητής Ψυχιατρικής στο ΑΠΘ κ. Παντελεήμων Βασίλειος Μποζίκας, η σοβαρή υγειονομική κρίση, μεγάλωσε τις ανισότητες, καθώς πολλοί άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων που επέβαλλε η πανδημία, ενώ φάνηκε ότι οι γυναίκες επιβαρύνθηκαν περισσότερο. Αναφορικά με τις αυτοκτονίες, σύμφωνα με τον καθηγητή Μποζίκα, σημειώθηκε αύξηση των αυτοκτονιών, με την έννοια του ιδεασμού.
Δυστυχώς, τώρα βλέπουμε τα αποτελέσματα των αλλεπάλληλων απαγορευτικών και περιοριστικών μέτρων, όπως αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας, αύξηση του θυμού, πίεση ψυχολογική, αύξηση ενδοοικογενειακής βίας, και περιστατικά ανισότητας, τονίζει ο κ. Μποζίκας, προσθέτοντας, ότι ένα αρνητικό φαινόμενο δυστυχώς που διαπιστώνουμε, ότι άνθρωποι που υπέστησαν την ενδοοικογενειακή βία δεν αναζήτησαν στήριξη, ενώ δεν έγινε και η σχετική διάγνωση.
Οι γυναίκες και τα παιδιά, οι αδύναμοι κρίκοι
Οι γυναίκες και τα παιδιά έχουν πληγεί περισσότερο από ψυχικές διαταραχές υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας σύμφωνα με το Δείκτη Ψυχικής Υγείας Headway 2023.
Το 83% των γυναικών αναφέρουν ότι η πανδημία επηρεάζει αρνητικά την ψυχική τους υγεία σε σύγκριση με το 36% των ανδρών.
Το 20% του πληθυσμού σε εργάσιμη ηλικία εμφανίζει μορφές ψυχικών διαταραχών σε κάποια στιγμή της ζωής του.
1 στα 3 παιδιά που εγκαταλείπουν το σχολείο πάσχουν επίσης από κάποια ψυχική νόσο.
Υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις στη διαθεσιμότητα, προσβασιμότητα και ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας, καθώς και στον τρόπο που ανταποκρίνονται οι Ευρωπαϊκές χώρες στις ανάγκες ψυχικής υγείας στα σχολεία, τους χώρους εργασίας και την κοινωνία γενικότερα.
Το μήνυμα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας
Αναλυτικά, το μήνυμα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, είναι το εξής:
«Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας έχει ως θέμα της την «Ψυχική Υγεία σε έναν Κόσμο Ανισοτήτων».
Προφανής σκοπός είναι να προβληθούν και στην συνέχεια να υιοθετηθούν συγκεκριμένες πολιτικές αντιμετώπισης εκείνων των παραγόντων που συμβάλλουν, σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο, στις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες επιβαρύνοντας και την ψυχική υγεία. Τέτοιοι παράγοντες, μεταξύ άλλων, είναι το φύλο, οι φυλετικές και εθνοτικές διακρίσεις, η απώλεια εισοδήματος και η ανεργία, η μετανάστευση και η προσφυγιά, καθώς και οι διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού.
Η πανδημία από τον COVID-19 με τις υγειονομικές, κοινωνικές και οικονομικές της συνέπειες επιδείνωσε αυτές τις ανισότητες καθιστώντας συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού πιο ευάλωτες στις ψυχικές επιπτώσεις της.
Η χώρα μας αντιμετώπισε αμέσως μετά την 10ετή οικονομική κρίση και την υγειονομική κρίση της πανδημίας από τον COVID-19 με αποτέλεσμα να ενταθούν κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες που συμβάλλουν στην αύξηση των ψυχικών διαταραχών.
Πέραν των όποιων κεντρικών πολιτικών επιλεγούν για να αμβλυνθούν άμεσα αυτές οι ανισότητες θεωρούμε σημαντικό την ανάπτυξη ενός επαρκούς δικτύου σύγχρονων και διασυνδεδεμένων μεταξύ τους υπηρεσιών ψυχικής υγείας, με έμφαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα, εύκολα προσβάσιμων από όλους.
Αυτό αφορά πέραν της επέκτασης και της ενίσχυσης των υπαρχόντων κοινοτικών δομών (π.χ. Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα), την δημιουργία νέων κοινοτικών δομών που αποσκοπούν στην πρωτογενή και στην δευτερογενή πρόληψη των ψυχικών διαταραχών (π.χ. Κέντρα Εξειδικευμένης Παρέμβασης σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας, Μονάδες Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση)».
ΣΔΙΤ και στην Ψυχική Υγεία
Ιδιαίτερης σημασίας είναι η διασύνδεση μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προκειμένου να εξασφαλίζεται η συνέχεια της φροντίδας των ατόμων με ψυχικά προβλήματα. Στην κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας σημαντική είναι και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην ψυχιατρική φροντίδα. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να προσφέρονται υψηλού επιπέδου υπηρεσίες αποκατάστασης σε όσους πάσχουν από χρόνια ψυχική διαταραχή ώστε να μπορούν να φτάσουν στο υψηλότερο εφικτό επίπεδο λειτουργικότητας τους.
Επειδή αναφερόμαστε σε ανισότητες και στην επίπτωσή τους στην ψυχική υγεία πρέπει να επισημανθεί ότι το στίγμα και οι διακρίσεις που βιώνουν τα άτομα με ψυχικές διαταραχές επιβαρύνουν την σωματική και ψυχική τους υγεία, οδηγούν σε απώλεια ευκαιριών για εκπαίδευση, εργασία και οικονομική ευημερία και έχουν αρνητική επίδραση στις οικογένειές τους και στους αγαπημένους τους.
Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν το δικαίωμα σε ίσες ευκαιρίες και προοπτικές που θα τους επιτρέψουν να συμμετάσχουν σε όλες τις πλευρές της ζωής».
Χαμόγελο του Παιδιού και υπουργείο Υγείας
Εν τω μεταξύ «Το Χαμόγελο του Παιδιού» σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και συγκεκριμένα την Υφυπουργό Ψυχικής Υγείας, Ζωή Ράπτη, ανακοινώνει την άμεση εφαρμογή νέων υπηρεσιών ψυχικής υγείας στοχευμένα για τους πληγέντες, παιδιά και οικογένειες στη Βόρεια Εύβοια, μέσω της λειτουργίας Σπιτιού Ημερήσιας Φροντίδας στην πόλη της Ιστιαίας, καθώς και Κινητής Μονάδας Ψυχοκοινωνικής και Ιατρικής Υποστήριξης, η οποία θα ενεργοποιηθεί καταρχήν στις πληγείσες περιοχές και με στόχο την ολιστική κάλυψη των αναγκών των κατοίκων, ενηλίκων και ανηλίκων. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των παρεχόμενων υπηρεσιών, είναι και η τηλε-συμβουλευτική που θα παρέχεται μέσω της εξειδικευμένης επιστημονικής ομάδας του Κέντρου Ημέρας «Το Σπίτι του Παιδιού».
Οι παραπάνω ενέργειες, έρχονται να προστεθούν στην ήδη επιτυχημένη συνεργασία του Οργανισμού με το Υπουργείο Υγείας και πιο συγκεκριμένα στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, που περιλαμβάνει τη λειτουργία του, μοναδικού για τη χώρα μας, Κέντρου Ημέρας Εξατομικευμένης Παροχής Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε Παιδιά και Εφήβους, θύματα κακοποίησης, παραμέλησης, ενδοοικογενειακής βίας, παιδιά θυματοποιημένα, εμπλεκόμενα σε περιστατικά bullying και γενικά παιδιά που έχουν εκτεθεί πρόσφατα ή παλαιότερα σε έντονες ψυχοτραυματικές εμπειρίες και ως εκ τούτου αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, προσαρμογής ή συμπεριφοράς.
«Το Χαμόγελο του Παιδιού» για τη ψυχική υγεία των παιδιών εν μέσω πανδημίας
Δραματικά περιστατικά ωστόσο- τα οποία συνδέονται με αυτοκτονικό ιδεασμό και διαταραχές προσωπικότητας- καταγράφει το Χαμόγελο του Παιδιού, στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του τρέχοντος έτους. Ειδικότερα:
«Το Χαμόγελο του Παιδιού» κατά τη διάρκεια του A’ εξαμήνου του 2021 σημειώνει ραγδαία αύξηση για α) παιδιά που εξέφρασαν αυτοκτονικό ιδεασμό (248,89%) και β) παιδιά με διαταραχές αναπτυξιακές, προσωπικότητας, πρόσληψης τροφής κ.λπ. (53,04% ).
Επίσης, την ίδια περίοδο, 2.524 άτομα απευθύνθηκαν στον Οργανισμό για να λάβουν ψυχολογική στήριξη, ενώ ταυτόχρονα καταγράφηκαν 438 αναφορές για κακοποίηση παιδιών έναντι των 310 που αφορούσαν το Α’ Εξάμηνο του 2020. Παράλληλα, αυξάνεται ο αριθμός των παιδιών που χρήζουν, οποιασδήποτε μορφής θεραπείας, ενώ οι δημόσιοι φορείς παροχής θεραπειών αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στον τεράστιο όγκο των αναγκών. Συγκεκριμένα, το 2020 καταγράφηκαν 126 νέα αιτήματα για θεραπεία παιδιών ενώ στο Α’ εξάμηνο του 2021 έχουν καταγραφεί ήδη 74.
«Οι ταμπέλες δεν προορίζονται για τους ανθρώπους»
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, αποτελεί μια πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για την Ψυχική Υγεία (World Federation for Mental Health – WFMH) με στόχο την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού πάνω σε σημαντικά θέματα ψυχικής υγείας.
Για τα άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, το στίγμα και οι διακρίσεις που συχνά αντιμετωπίζουν, αποτελούν βασικές αιτίες για την άνιση πρόσβασή τους σε βασικούς τομείς, όπως της υγείας, της εκπαίδευσης, της εργασίας, και της κοινωνικής ζωής.
Οι μύθοι και τα στερεότυπα γύρω από τις ψυχικές διαταραχές, οδηγούν στον φαύλο κύκλο του κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας, γεγονός που επιβαρύνει την κατάστασή τους, αποτρέπει την αποκατάσταση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν και ενισχύει τις ανισότητες.
Αντιθέτως, η κοινωνική αποδοχή, η πρόσβαση σε δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας, οι ευκαιρίες για εκπαίδευση, επαγγελματική αποκατάσταση και συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, αποτελούν προϋποθέσεις για την ισότιμη αντιμετώπιση των ανθρώπων με προβλήματα ψυχικής υγείας.
Χαμηλή πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η πανδημία Covid-19 έχει ενισχύσει τις ανισότητες σε αρκετούς κρίσιμους τομείς, συμπεριλαμβανομένου και του χώρου της ψυχικής υγείας.
Σύμφωνα με στοιχεία του WFMH, υπολογίζεται ότι ποσοστό από 75% έως 95% των ατόμων με ψυχικές διαταραχές σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, δεν έχουν καθόλου πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Την ίδια στιγμή, οι ανάγκες του πληθυσμού για ψυχοκοινωνική υποστήριξη αυξάνονται, εξαιτίας των αρνητικών ψυχολογικών επιπτώσεων που έχει επιφέρει η πανδημία στην ψυχική υγεία.
Με στόχο την ανάδειξη της επιτακτικής ανάγκης καταπολέμησης του στίγματος γύρω από τις ψυχικές διαταραχές, η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος, μέσω του προγράμματος «Σβήνουμε το στίγμα. Στο λόγο μας» δημιούργησε μια καμπάνια ευαισθητοποίησης, με κεντρικό μήνυμα:
Οι ταμπέλες δεν προορίζονται για τους ανθρώπους. Στόχος του μηνύματος είναι να προβληματίσει το κοινό γύρω από τα συνηθισμένα στερεότυπα που συνδέονται με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και τα οποία αποτρέπουν πολλούς συνανθρώπους μας από το να αναζητήσουν την αναγκαία και πολύτιμη βοήθεια των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, όταν έχουν ανάγκη υποστήριξης.
Στο σποτ που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες της καμπάνιας, ο ήρωας που αντιμετωπίζει ψυχολογική πίεση και δυσφορία, αποφασίζει να απευθυνθεί σε μια υπηρεσία ψυχικής υγείας, γεγονός που προκαλεί την αρνητική αντίδραση του κοινωνικού περίγυρου, ο οποίος του κρεμάει την ταμπέλα του «τρελού».
Με αυτόν τον τρόπο, αναδεικνύεται το ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα της «ετικετοποίησης» που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, που δυσχεραίνει την πρόληψη και την έγκαιρη αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών και οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση.
Η καμπάνια δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της Προγράμματος για την Καταπολέμηση του Στίγματος Ψυχικής Υγείας Σβήνουμε το Στίγμα. Στο Λόγο μας. το οποίο υλοποιεί η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος με εταίρους το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου (ΚΕΣΔ) και την Εταιρία Μέριμνας & Αποκατάστασης Ατόμων με Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα. Το έργο χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Active citizens fund, με διαχειριστές της επιχορήγησης για την Ελλάδα το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.
Σχετικά με την Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος
Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος είναι ένα επιστημονικό, μη κερδοσκοπικό σωματείο που ιδρύθηκε το 1986, από τον καθηγητή Ψυχιατρικής-Παιδοψυχιατρικής, Παναγιώτη Σακελλαρόπουλο και την ομάδα συνεργατών του.
Έχει αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο δραστηριοτήτων σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με την Ψυχική Υγεία και οι παρεχόμενες υπηρεσίες της καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα των ψυχιατρικών και παιδοψυχιατρικών αναγκών των κατοίκων των περιοχών όπου δραστηριοποιείται, και συγκεκριμένα των νομών Αττικής, Φωκίδας και όμορων περιοχών, Φθιώτιδας, Έβρου και της ευρύτερης περιοχής της Θράκης. Όλες οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν σε πάνω από 3.000 ωφελούμενους ετησίως.