Αν και η πρόκληση είναι μεγάλη, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία –εφόσον κινηθεί έξυπνα και συντονισμένα– να μετατρέψει την ανάγκη για ασφάλεια σε μοχλό εκσυγχρονισμού και οικονομικής αναγέννησης. Μικροκύματα, GPS, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, μονωτική ταινία, υπολογιστές. Αυτός είναι μόνο ένας σύντομος κατάλογος οικιακών αγαθών που έλκουν την καταγωγή τους από στρατιωτικά ερευνητικά εργαστήρια.
Τώρα, με την Ευρώπη να πρόκειται να δώσει έναν πακτωλό χρημάτων στον αμυντικό της τομέα, αντιστρέφοντας δεκαετίες υποεπένδυσης, οι ελπίδες είναι μεγάλες ότι το θλιβερό ρεκόρ παραγωγικότητας της ηπείρου θα μπορούσε να αξιοποιήσει παρόμοια στρατιωτική εφευρετικότητα για να αλλάξει τα πράγματα.
Τα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Ευρώπη αρχίζουν ήδη να ανταγωνίζονται τα έργα των Ηνωμένων Πολιτειών από άποψη φιλοδοξίας: από την αντιπυραυλική άμυνα σε ηπειρωτικό επίπεδο έως τους δορυφόρους χαμηλής γήινης τροχιάς που θα μπορούσαν να παρέχουν εναλλακτικές λύσεις για το Starlink του Έλον Μασκ, το οποίο γίνεται όλο και πιο αναξιόπιστο.
Η ελπίδα είναι ότι, τελικά, όλες αυτές οι επενδύσεις θα οδηγήσουν σε τεχνολογική καινοτομία που θα έχει θετικές επιπτώσεις και στην πολιτική οικονομία, ενισχύοντας την παραγωγικότητα και αποσβένοντας το κόστος από μόνη της.
Αλλά είναι αυτό ρεαλιστικό ή απλώς ευσεβής πόθος; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βραχυπρόθεσμα, η οικονομική πίεση είναι αναπόφευκτη και θα απαιτήσει περικοπές αλλού.
«Πρόκειται για περισσότερες δαπάνες, καλύτερες δαπάνες», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε σε ομιλία του στις αρχές του έτους, αναγνωρίζοντας τα μακροχρόνια παράπονα της Ουάσιγκτον για την Ευρώπη που δεν κάνει αρκετά για την ασφάλειά της. Ενώ τα δύο τρίτα των μελών του ΝΑΤΟ πληρούν πλέον τον στόχο της συμμαχίας να δαπανούν το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος για την άμυνα, αυτό εξακολουθεί να είναι «ούτε κατά διάνοια αρκετό», δήλωσε ο Ρούτε.
Ο Ρούτε πραγματοποιεί την επιθυμία του. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άνοιξε τις πόρτες για στρατιωτικές δαπάνες ύψους 800 δισ. ευρώ. Παράλληλα, η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, ανακοίνωσε ένα σχέδιο να δαπανήσει ένα τρισεκατομμύριο ευρώ για την αναβάθμιση του ετοιμόρροπου εθνικού στρατού της και την επισκευή των υποδομών της.
Όπου πηγαίνει το δημόσιο χρήμα, ακολουθούν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, και υπάρχει μια εκκολαπτόμενη σοδειά νέων αμυντικών παικτών που αναδύονται για να καλύψουν τις αμυντικές ανάγκες της Ευρώπης, αναφέρει το Politico.
Ο Loïc Mougeolle είναι ένας αμυντικός εργολάβος του οποίου οι δεσμοί με τον στρατό πηγαίνουν πίσω μια γενιά. Ο πατέρας του εργαζόταν στον τομέα της πυρηνικής αποτροπής για το γαλλικό ναυτικό- ο ίδιος, με τη σειρά του, εργάστηκε εννέα χρόνια για μια αμυντική εταιρεία μέχρι να συνιδρύσει τη δική του αμυντική εταιρεία, την Comand AI, το 2022, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να παράγουμε περισσότερα από έναν στρατηγικό αντίπαλο όπως η Κίνα», δήλωσε ο Mougeolle, ο οποίος είναι διευθύνων σύμβουλος της Comand AI με έδρα το Παρίσι. «Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να είμαστε σε θέση να διεξάγουμε επιχειρήσεις, 10 φορές, 100 φορές πιο αποτελεσματικά από αυτούς. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης της Comand AI».
Ο Mougeolle δήλωσε ότι έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα βασισμένη στην τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να αναλύει εντολές, να αναπτύσσει ακολουθίες εργασιών και να αναλύει το έδαφος, όλα με στόχο να επιταχύνει σημαντικά τους στρατιωτικούς χρόνους απόκρισης. Με το Comand AI, «ένας επιτελικός αξιωματικός μπορεί να κάνει τη δουλειά τεσσάρων», είπε.
Προς το παρόν, η Comand AI επικεντρώνεται μόνο στον αμυντικό τομέα, αλλά ο Mougeolle δήλωσε ότι η τεχνολογία που έχει αναπτύξει η εταιρεία του έχει και πολιτικές εφαρμογές. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να βοηθήσει τους στόλους των ρομπότ διανομής να πλοηγηθούν στο έδαφος για να φτάσουν στον προορισμό τους. Ή θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση συντονισμένων κυβερνοεπιθέσεων σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Όμως το να αναθέσει κανείς νέες εφευρέσεις που ωφελούν τους καθημερινούς Ευρωπαίους σε καινοτόμους παίκτες όπως η Comand AI, ή σε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες δορυφορικής και αντιπυραυλικής άμυνας, είναι ένα στοίχημα. Ενώ υπάρχει άφθονο ιστορικό προηγούμενο, δεν υπάρχει βεβαιότητα.
«Οι αμυντικές δαπάνες αποτέλεσαν σημαντικό μοχλό τεχνολογικής προόδου στις ΗΠΑ», δήλωσε ο Chris Miller, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Tufts και συγγραφέας του βιβλίου Chip War: The Fight for the World’s Most Critical Technology. «Το υπουργείο Άμυνας συχνά χρηματοδοτούσε βασική έρευνα και κατασκευή πρωτοτύπων, τα οποία στη συνέχεια αναλάμβαναν ιδιωτικές εταιρείες και μετατρέπονταν σε πολιτικές τεχνολογίες που άλλαζαν τον κόσμο, όπως μικροτσιπ, GPS ή οθόνες».
Η έρευνα του Ινστιτούτου του Κιέλου που δημοσιεύθηκε πριν από τη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια τον Φεβρουάριο εκτιμά ότι η μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα της Ευρώπης θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 0,25% για κάθε 1% του ΑΕΠ που δαπανάται για στρατιωτική έρευνα.
«Υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι ορισμένες από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις, ιδίως στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας των υπολογισμών, συνδέονται με την Ε&Α που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της Διαστημικής κούρσας», δήλωσε ο Ethan Ilzetzki, συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής στο London School of Economics.
Ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας του πολέμου και τα υπαρξιακά διακυβεύματα που παίζονται ενθαρρύνουν την αποτελεσματικότητα και την καινοτομία. Αν και ίσως δεν είναι ένα προηγούμενο που η σημερινή ΕΕ θα ήθελε να επαναλάβει (άλλος ένας τριακονταετής πόλεμος;), οι έντονοι ανταγωνισμοί της πρώιμης νεότερης Ευρώπης συνέβαλαν στη δημιουργία της τεχνολογικής υπεροχής της τον 18ο και 19ο αιώνα.
«Υπάρχει κίνητρο εδώ να βρισκόμαστε στα τεχνολογικά σύνορα, ακόμη και να τα σπρώχνουμε», δήλωσε ο Ilzetzki.
Τα σχέδια για την ενίσχυση της ηπειρωτικής άμυνας έχουν ήδη προκαλέσει επικρίσεις, ιδίως από εκείνους που βρίσκονται στην αριστερά και τονίζουν τη σημασία της διατήρησης του κράτους πρόνοιας για την αποφυγή λαϊκιστικών αντιδράσεων.
«Ενώ οι στρατιωτικές δαπάνες δεν γνωρίζουν πλέον δημοσιονομικά όρια, οι κοινωνικές παροχές και η υποστήριξη της γονικής άδειας βρίσκονται ήδη στο μπλοκ του πετσοκόμματος», υποστήριξαν οι οικονομολόγοι Tom Krebs και Isabella Weber σε μια στήλη για το Project Syndicate. «Αυτό είναι βέβαιο ότι θα τροφοδοτήσει περαιτέρω τη δυσαρέσκεια».
Η Βρετανία ανακοίνωσε ψαλίδι 4,8 δισ. σε κοινωνικές παροχές
Η κυβέρνηση των Εργατικών του Ηνωμένου Βασιλείου είναι μια σταγόνα στον ωκεανό. Πρόσφατα ανακοίνωσε περικοπές ύψους 4,8 δισεκατομμυρίων λιρών σε κοινωνικές παροχές, ακόμη και όταν αύξησε τις αμυντικές δαπάνες κατά 2,2 δισεκατομμύρια λίρες.
Δεν είναι μόνο πόνος. Οι στρατιωτικές δαπάνες θα δώσουν μια βραχυπρόθεσμη ώθηση στην οικονομία. Τα έσοδα των αμυντικών εργολάβων θα αυξηθούν, οι θέσεις εργασίας στη μεταποίηση θα αυξηθούν και οι μισθοί των εργαζομένων θα επιστρέψουν κυκλικά στην οικονομία. Ο Daniel Kral, επικεφαλής οικονομολόγος της Oxford Economics, δήλωσε ότι η κλίμακα των σχεδίων είναι τόσο τεράστια που θα μπορούσαν να βοηθήσουν «να ξεφύγει η Ευρώπη από τη στασιμότητα μέσω της ανάπτυξης που καθοδηγείται από την εγχώρια ζήτηση».
Αλλά ενώ η παραγωγή όπλων και βομβών υπολογίζεται στους αριθμούς του ΑΕΠ, δεν υπάρχει μακροπρόθεσμη ώθηση της παραγωγικότητας από τις νάρκες που απλά βρίσκονται στο έδαφος ή τα οβιδοβόλα που βρίσκονται κρυμμένα σε στρατώνες. Μπορεί να εγγυώνται το σύστημα που παράγει το ΑΕΠ προστατεύοντάς το από την εισβολή, αλλά η συμβολή τους στους τελικούς αριθμούς είναι μη μετρήσιμη.
Αυτό αποτελεί πρόβλημα, δεδομένου ότι τα σχέδια επανεξοπλισμού της Ευρώπης πρόκειται να χρηματοδοτηθούν σε μεγάλο βαθμό μέσω του χρέους. Το δημόσιο χρέος είναι ήδη υψηλό και η προσθήκη σε αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να βλάψει την οικονομία μακροπρόθεσμα.
Οι έξυπνες επενδύσεις το κλειδί
Ένας τρόπος για να τετραγωνίσουμε τον κύκλο είναι να επενδύσουμε πιο έξυπνα. Για να διατηρήσει όσο το δυνατόν περισσότερη αξία στην Ευρώπη, το μπλοκ θα πρέπει να αναπτύξει το ίδιο τα προϊόντα που σήμερα αγοράζει από τις ΗΠΑ – και να το κάνει αυτό χωρίς να ανταγωνιστεί περαιτέρω έναν προστατευτικό Λευκό Οίκο. Περισσότερες από τις μισές ευρωπαϊκές δαπάνες για προμήθειες κατευθύνονται σε αμερικανικές εταιρείες.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κάλεσε τις κυβερνήσεις να αντικαταστήσουν τους αμερικανικούς πυραύλους Patriot και τα F-35 με ευρωπαϊκές εναλλακτικές λύσεις, όπως τα συστήματα SAMP/T και τα αεροσκάφη Rafale.
Οι Βρυξέλλες στηρίζουν ρητά την τοπική βιομηχανία στο πλαίσιο των προσπαθειών επανεξοπλισμού. Αλλά χώρες πρώτης γραμμής, όπως η Πολωνία ή η Φινλανδία, θέλουν να δώσουν προτεραιότητα στις άμεσες ανάγκες – ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αγοράσουν από τις ΗΠΑ, τη Νότια Κορέα ή το Ισραήλ.
«Η Βαλτική βλέπει φωτιά, η Κεντρική Ευρώπη βλέπει καπνό, όλοι οι άλλοι δεν βλέπουν τίποτα», δήλωσε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Επί του παρόντος, πάρα πολλές από τις αμυντικές δαπάνες της Ευρώπης πηγαίνουν σε εδραιωμένους, αργοκίνητους εθνικούς πρωταθλητές. Αντίθετα, το έγγραφο του Ilzetzki περιγράφει πως το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ προωθεί τον ανταγωνισμό μέσω της διπλής προμήθειας – αγορά οπλικών συστημάτων από περισσότερες από μία εταιρείες ταυτόχρονα για να ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό. Συχνά αυτοί οι διαγωνισμοί είναι πιο ανοιχτοί: Αντί να ευνοείται μια συγκεκριμένη τεχνολογία με πολύ σταθερές προδιαγραφές που στην πραγματικότητα ευνοεί τους καθιερωμένους παίκτες, προκηρύσσεται διαγωνισμός για λύσεις ανοικτού τύπου σε ένα συγκεκριμένο στρατιωτικό πρόβλημα.
Τέτοιοι διαγωνισμοί «έφθασαν σε ένα ευρύτερο σύνολο επιχειρήσεων που είναι μικρότερες, νεότερες και περισσότερο προσανατολισμένες στην τεχνολογία… και οδήγησαν επίσης σε περισσότερες πατέντες και πολλαπλασιαστικά οφέλη διπλής χρήσης», αναφέρει η έκθεση του Κιέλου.
Εν μέρει εξαιτίας αυτού, περίπου το 16% των στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ πηγαίνει στην Ε&Α, σε σύγκριση με μόνο το 4,5% στην Ευρώπη. Αυτό βοηθά τις αμερικανικές εταιρείες να διατηρήσουν το τεχνολογικό τους πλεονέκτημα και καθιστά πιο πιθανό να εφεύρουν κάτι χρήσιμο στην πολιτική ζωή.
Ως εκ τούτου, για να πετύχει μακροπρόθεσμα, οποιαδήποτε συντονισμένη ευρωπαϊκή ώθηση επανεξοπλισμού θα απαιτήσει από τις πρωτεύουσες να κάνουν περισσότερα για να αγκαλιάσουν τους νεοεισερχόμενους – πολλοί πιο ευέλικτοι και στα τεχνολογικά σύνορα, δήλωσε ο Dan Breznitz, ειδικός στην κρατική πολιτική καινοτομίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.
«Πρέπει να είστε σε θέση να διαταράξετε το σύστημα», είπε. «Πρέπει να έχετε κατανόηση ότι θα υπάρξουν νέοι παίκτες. Και κάποιοι από αυτούς τους νέους παίκτες θα γίνουν οι νέοι γίγαντες. Και αυτό ίσως είναι κάτι που δεν είμαι σίγουρος ότι η ΕΕ είναι πολύ καλή στο να το κάνει, για να είμαι ειλικρινής».