Μια έντονα προβληματική κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική επιχειρηματικότητα καταγράφει έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.
Στη χώρα μας οι περισσότεροι νέοι επιχειρηματίες ξεκινούν μια επιχείρηση λόγω ανάγκης και όχι επειδή έχουν κάποια καινούργια ιδέα ή όραμα. Οι περισσότερες νέες επιχειρήσεις στηρίζονται στη λιανική, χωρίς κανένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την οικονομία και δημιουργούν ελάχιστες θέσεις εργασίας ή όπως σημείωσαν χαρακτηριστικά οι υπεύθυνοι του ΙΟΒΕ: «Στην Ελλάδα οι επιχειρήσεις γεννιούνται μικρές και πεθαίνουν μικρές».
Ένα χρόνο πριν, μόλις το 5,7% του πληθυσμού ηλικίας 18-64 ετών της χώρας μας (380.000 άτομα) βρισκόταν στα αρχικά στάδια επιχειρηματικότητας, ήταν δηλαδή επίδοξος (έχοντας ξεκινήσεις προκαταρκτικές ενέργειες) ή νέος (όχι παραπάνω από 42 μήνες δραστηριότητας) επιχειρηματίας ή αυτοαπασχολούμενος. Το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο τόσο από αυτό του 2015 όσο και από το μέσο όρο των «χωρών καινοτομίας», των χωρών δηλαδή που θέλουμε να μοιάσουμε. Την ίδια χρονιά, ένα 3,8% του πληθυσμού, περίπου 260.000 άτομα, διέκοψε ή ανέστειλε την επιχειρηματική του δραστηριότητα με τους επτά στους 10 να δηλώνουν ότι βασικός λόγος για αυτή την κίνηση ήταν η έλλειψη κερδοφορίας. Παρατηρείται δηλαδή μια διαρκής «ανακύκλωση» επιχειρήσεων.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το υψηλό ποσοστό (41%) των νέων επιχειρηματιών που δημιουργούνται από ανάγκη, έναντι του ποσοστού (36,1%) που έφτιαξαν επιχείρηση επειδή διέκριναν κάποια επιχειρηματική ευκαιρία. Τα αντίστοιχα ποσοστά στις χώρες καινοτομίας είναι κατά μέσο όρο 22,8% και 55,8%. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ουσιαστικά πολλοί Έλληνες έχοντας να αντιμετωπίσουν την ανεργία προχωρούν στην σύσταση μιας δικής τους επιχείρησης ή σε ελεύθερο επάγγελμα.
Ελάχιστες οι θέσεις εργασίας
Ένα άλλο στοιχείο που δείχνει πως τα νέα επιχειρηματικά εγχειρήματα προσφέρουν απασχόληση στους ιδρυτές τους είναι ότι σχεδόν ένας στους τρεις επιχειρηματίες αρχικών σταδίων το 2016 φαίνεται να μην απασχολεί κανέναν άλλον στο νέο του εγχείρημα, ενώ το 61% απασχολεί έως πέντε άτομα κατά την έναρξη.
Τα νέα εγχειρήματα φαίνεται τελικά να είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις, κάτι πάντως που συμβαίνει σε αρκετές χώρες. Επιπροσθέτως, σχεδόν τρεις στους τέσσερις επιχειρηματίες αρχικών σταδίων εκτιμούν ότι την επόμενη πενταετία θα δημιουργήσουν τουλάχιστον μια θέση εργασίας, με τους περισσότερους όμως (58%) να δηλώνουν ότι οι θέσεις αυτές δεν αναμένεται να είναι πάνω από πέντε.
Κυριαρχεί η λιανική
Η πλειοψηφία των νέων επιχειρήσεων αφορά υπηρεσίες προς καταναλωτές με την παραγωγή και την μεταποίηση να ακολουθούν με διαφορά. Το 2015 εκτινάχθηκε το ποσοστό των εγχειρημάτων στον πρωτογενή τομέα, μια κίνηση η οποία αποδείχθηκε συγκυριακή καθώς το 2016 μόλις το 7,7% των νέων επιχειρήσεων δραστηριοποιούταν στην παραγωγή. Tα νέα εγχειρήματα στον κλάδο της μεταποίησης φαίνεται επίσης να μειώνονται.
Όπως σημειώθηκε κατά την διάρκεια της παρουσίασης της έκθεσης η ενίσχυση των νέων επιχειρήσεων στη λιανική οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην μικρή ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης που παρατηρήθηκε το 2016 και η οποία άνοιξε την «όρεξη» πολλών για νέες επιχειρήσεις.
Μόνο που οι επιχειρήσεις λιανικής δεν έχουν κανένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ελληνική οικονομία. Και ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι η συγκεκριμένη τάση δείχνει πως ένα βασικό διαχρονικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας, δηλαδή η επιχειρηματικότητα που βασίζεται στην κατανάλωση, δεν έχει διορθωθεί παρά την κρίση.
Ο τουρισμός φέρνει εξωστρέφεια
Ένας στους τρεις επιχειρηματίες δηλώνει ότι απευθύνεται αποκλειστικά στην εγχώρια αγορά, ενώ ίδιο και το ποσοστό των επιχειρήσεων που δηλώνει ότι πάνω από το ¼ του τζίρου τους προέρχεται από πελάτες εξωτερικού, επίδοση ελαφρώς χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών καινοτομίας (35%).
Η έντονη εξωστρέφεια ωστόσο φαίνεται να σχετίζεται με τον σχετικά υψηλό αριθμό εγχειρημάτων υπηρεσιών στον κλάδο του τουρισμού και των συναφών δραστηριοτήτων, που εκ φύσεως έχουν έναν εξωστρεφή χαρακτήρα. Πάντως για πρώτη φορά φαίνεται να ενισχύεται εκτός από την έκταση των εξαγωγών και η έντασή τους, καθώς το ποσοστό όσων εξάγουν πάνω από το 25% του κύκλου εργασιών τους για πρώτη φορά ξεπερνά το 70%.
Απουσιάζουν οι επιχειρηματικές ευκαιρίες
Στην φετινή έκθεση καταγράφεται άλλη μια αρνητική πρωτιά της χώρας μας. Μόλις το 13% του πληθυσμού βλέπει επιχειρηματικές ευκαιρίες στο άμεσο μέλλον (ένα εξάμηνο) και αυτό είναι το χαμηλότερο ποσοστό σε παγκόσμιο επίπεδο και μάλιστα με σημαντική διαφορά από τις χώρς που ακολουθούν.
Πάντως, το 47,1% του πληθυσμού δηλώνει ότι διαθέτει τις ικανότητες, τις γνώσεις και την εμπειρία για να γίνει επιχειρηματίας. Στους νέους επιχειρηματίες το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται στο 71% δείχνοντας ότι αν μη τι άλλο αυτοπεποίθηση… υπάρχει.
Βελτιώνεται η εικόνα της επιχειρηματικότητας
Ένα από τα θετικά της έκθεσης, το οποίο μάλιστα ανέφερε και στον χαιρετισμό του στην ειδική εκδήλωση ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας, είναι ότι αλλάζει η άποψη που επικρατεί στη χώρα για την επιχειρηματικότητα.
Περίπου το 64% των πολιτών της χώρας δηλώνει ότι η επιχειρηματικότητα αποτελεί μια καλή επιλογή επαγγελματικής σταδιοδρομίας, ενώ ένα 65,9% δηλώνει ότι οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες αντιμετωπίζονται με σεβασμό και καταξίωση στη χώρα. Αυτό είναι ένα από τα υψηλότερα ποσοστά που Έκθεση Επιχειρηματικότητας 2016 – 2017 6 καταγράφονται από την έναρξη της κρίσης.
Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα συνεχίζει να καταγράφει μία από τις χαμηλότερες επιδόσεις στην Ευρώπη στην προβολή επιτυχημένων περιπτώσεων επιχειρηματιών από τα μέσα ενημέρωσης.