Του Pankaj Mishra
Τα διφορούμενα εκλογικά αποτελέσματα μπορεί να άφησαν την Ισπανία αντιμέτωπη με μήνες πολιτικής αβεβαιότητας. Ωστόσο οι εκλογές της έδωσαν ένα σαφές μήνυμα στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Πριν από τις κάλπες της περασμένης Κυριακής, το ισπανικό κόμμα Vox – ορκισμένος εχθρός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των μεταναστών, της ισότητας των φύλων και της σεξουαλικής ποικιλομορφίας – απολάμβανε τη νέα του δύναμη, κλείνοντας ποδηλατόδρομους και απαγορεύοντας τις σημαίες Pride σε δημόσια κτίρια στις ισπανικές πόλεις τις οποίες συνδιοικεί με το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα.
Υποστήριξη
Επιπλέον, το Vox είχε λάβει υποστήριξη υψηλού προφίλ από Ευρωπαίους εταίρους του. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι και ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν ήλπιζαν ότι μια ισχυρή εκλογική καταγραφή των συνοδοιπόρων τους στην τέταρτη μεγαλύτερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα τους βοηθούσε να κυριαρχήσουν στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να επιβάλουν τις προτεραιότητες των ευρωφοβικών και των ευρωσκεπτικιστών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Παρά την τόσο ισχυρή υποστήριξη, ωστόσο, το Vox έχασε περισσότερο από το ένα τρίτο των εδρών που είχε κερδίσει το 2019. Μοιάζει πια απίθανο να βοηθήσει το Λαϊκό Κόμμα να σχηματίσει κυβέρνηση. Αυτό σημαίνει ότι η Ισπανία δεν θα ενταχθεί, τουλάχιστον όχι μέχρι τις επόμενες εκλογές, στον ανησυχητικά μακρύ κατάλογο των ευρωπαϊκών χωρών που διοικούνται από κυβερνήσεις οι οποίες επηρεάζονται από ακροδεξιά κόμματα και εχθρούς της ΕΕ.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να επιτρέψουν στον εαυτό τους μερικούς αναστεναγμούς ανακούφισης. Ενώ ένα παρατεταμένο αδιέξοδο στην Ισπανία, η οποία βρίσκεται το τρέχον εξάμηνο στην εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του μπλοκ, τουλάχιστον οι ακροδεξιοί δεν θα μπορέσουν να ανακόψουν τα φιλόδοξα σχέδια της ΕΕ για το περιβάλλον και την ενέργεια.
Νηφαλιότητα
Το πιο σημαντικό, η ξεκάθαρη αποτυχία του Vox είναι πιθανό να επαναφέρει κάποια νηφαλιότητα και ευπρέπεια στην ευρωπαϊκή πολιτική. Οι ηγέτες της Κεντροδεξιάς ελπίζουμε τώρα να είναι πιο επιφυλακτικοί όσον αφορά την υιοθέτηση της ρητορικής και του ρητορικού τόνου των «μάτσο» οπαδών των θεωριών συνωμοσίας.
Οπωσδήποτε, ο ηγέτης της γερμανικής αντιπολίτευσης Φρίντριχ Μερτς θα πρέπει να λάβει υπόψη του τα παραπάτημα του Vox. Το κόμμα του, η Χριστιανική Δημοκρατική Ένωση (CDU), δυσκολεύεται να αξιοποιήσει τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων με την κυβέρνηση συνασπισμού υπό τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς. Αντίθετα, το νεοφασιστικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις.
Ένας ανήσυχος Μερτς άρχισε πρόσφατα να υιοθετεί τη ρητορική του AfD, κατηγορώντας τους Ουκρανούς πρόσφυγες ότι επιδίδονται σε «κοινωνικό τουρισμό» και αναφερόμενους στους νεαρούς Γερμανούς μεταναστευτικής καταγωγής ως «μικρούς πασάδες». Την περασμένη εβδομάδα, σόκαρε το ίδιο του το κόμμα όταν δήλωσε ανοικτός στο να συνεργαστεί με το AfD – δηλώσεις τις οποίες στη συνέχεια αναίρεσε.
Το βρετανικό παράδειγμα
Η κατάσταση της Βρετανίας υπό ένα ριζοσπαστικοποιημένο Συντηρητικό Ενωτικό Κόμμα θα έπρεπε ήδη να ήταν επαρκής προειδοποίηση για τους κεντροδεξιούς σε όλη την Ευρώπη. Οι Τόρις, ένας άλλοτε αξιοσέβαστος πολιτικός σχηματισμός, δανείστηκαν γενναιόδωρα ιδέες και πρακτικές από περιθωριακά κόμματα όπως το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP) του Νάιτζελ Φάρατζ, με την ελπίδα να κερδίσουν τους υποστηρικτές τους. Το αποτέλεσμα ήταν το Brexit – μια καταστροφική πράξη εθνικού αυτοτραυματισμού ο οποίος δεν πρόκειται και δεν μπορεί να αναστραφεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επιπλέον, το κόμμα των Τόρις κατέληξε να διαπράξει πολιτικό χαρακίρι, εκκαθαρίζοντας τα πιο ικανά ηγετικά στελέχη του και εκτινάσσοντας σε υψηλά αξιώματα αδίστακτους τυχοδιώκτες όπως ο Μπόρις Τζόνσον και η Λιζ Τρας. Πλήρως χρεοκοπημένο πνευματικά και ηθικά, προσπαθεί τώρα να ενθουσιάσει τους ψηφοφόρους αποπειρώμενο να στείλει αιτούντες άσυλο στη Ρουάντα και προκαλώντας πανικό γύρω από τα τρανς άτομα.
Τίποτε από αυτά δεν λειτουργεί. Το μόνο ερώτημα σχετικά με τις επόμενες εκλογές στη Βρετανία είναι το πόσο μεγάλη πλειοψηφία θα έχει στη νέα Βουλή των Κοινοτήτων το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα.
Κατανόηση, όχι «χάιδεμα»
Οι πολίτες σε όλη την Ευρώπη είναι κατανοητά εξουθενωμένοι και αποθαρρυμένοι μετά από μερικά πολύ δύσκολα χρόνια. Μήνες αγωνίας και αβεβαιότητας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ακολουθούμενοι από μια άνιση οικονομική ανάκαμψη, ο φαινομενικά ατελείωτος πόλεμος στην Ουκρανία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα -εκρήξεις της κλιματικής κρίσης- έχουν υψηλό ψυχολογικό και συναισθηματικό τίμημα.
Τα πολιτικά κόμματα πρέπει οπωσδήποτε να αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν την απογοήτευση και την οργή που φυσιολογικά προκαλεί μια δοκιμασία όπως αυτή. Θα πρέπει να προσφέρουν οράματα για ένα καλύτερο μέλλον και να βρουν τρόπους να αξιοποιήσουν το μεγάλο ταλέντο και τη δημιουργική ενέργεια, ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων στις κοινωνίες τους.
Κάτι τέτοιο ωστόσο απαιτεί έναν βαθμό υπομονής και ενσυναίσθησης. Ενίοτε μοιάζει ευκολότερο για διάφορους κεντροδεξιούς ηγέτες να ενώνονται με την ακροδεξιά για να διοχετεύσουν το αίσθημα αδυναμίας τους σε μίσος προς τους μειονεκτούντες.
Θα πρέπει να είναι προσεκτικοί. Διότι εκείνο που δείχνουν οι ισπανικές εκλογές είναι ότι πολλοί ψηφοφόροι δεν πρόκειται να εμπιστευτούν το μέλλον του έθνους τους σε πολιτικούς εξτρεμιστές, ακόμη κι αν περιστασιακά υποκύπτουν σε αυτούς σε τοπικές εκλογές και δημοσκοπήσεις.
Αντίθετα, οι (ακρο)δεξιοί ριζοσπάστες μπορεί να καταλήξουν να κινητοποιούν τους πρώην απαθείς ψηφοφόρους εναντίον της ίδιας της Κεντροδεξιάς. Με το να χαϊδεύουν τους ριζοσπάστες, οι κεντροδεξιοί ηγέτες πιθανόν να διαπιστώσουν αργότερα ότι θα έχουν επιτύχει ελάχιστα πλην της γενικής υποβάθμισης πολιτικού πολιτισμού στις χώρες τους και του δικού τους εξευτελισμού.