Όλα τα σενάρια εν μέσω φωνών που κάνουν λόγο για «κούρεμα» καταθέσεων
Οι αναλυτές φαίνεται πως διαφωνούν με τις διαβεβαιώσεις τόσο της κυβέρνησης όσο και της προέδρου της Ένωσης Τραπεζών ότι δεν θα υπάρχει σε καμία περίπτωση, «κούρεμα» καταθέσεων, όπως υποστηρίζουν σε χθεσινό τους δημοσίευμα οι Financial Times.
Αυτοί εκτιμούν πως τα σενάρια «κουρέματος» των καταθέσεων των Ελλήνων, ακόμα και των θεωρητικά εγγυημένων έως του ποσού των 100.000 ευρώ, κάθε άλλο παρά ανυπόστατα είναι.
Η αλήθεια είναι πως ναι μεν οι ελληνικές καταθέσεις είναι εγγυημένες μέχρι τα 100.000 ευρώ, σύμφωνα με τις τραπεζικές οδηγίες της ΕΕ, αλλά η Ελλάδα δεν έχει ενσωματώσει στη νομοθεσία της τις συγκεκριμένες οδηγίες κάτι που θα γίνει μέσα στο 2016.
Επιπρόσθετα, στο Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) της Ελλάδας βρίσκονται αυτή τη στιγμή μετά βίας 2 με 3 δισεκατομμύρια ευρώ, κεφάλαια που είναι πρόδηλο πως κάθε άλλο παρά αρκετά είναι για να καλύψουν τη ζήτηση σε περίπτωση μίας τραπεζικής κατάρρευσης.
Με δεδομένο μάλιστα πως το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων, ως φορέας που πέραν των άλλων σκοπών του πρωταρχικό στόχο έχει τη χρηματοδότηση των μέτρων εξυγίανσης που εφαρμόζονται σε περιπτώσεις ανάγκης στις τράπεζες, ουσιαστικά αντλεί τα κεφάλαιά του από τις εγγυημένες καταθέσεις.
Πλην όμως μετά από έξι μήνες εκροής, έχουν απομείνει λίγες εγγυημένες καταθέσεις που να ξεπερνούν τα 100.000 ευρώ.
Επομένως είναι προφανές το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε εκτός όλων των άλλων αναλυτών και ο αρθρογράφος των Financial Times, πως δηλαδή με αυτά τα δεδομένα «είναι λογικό οι τράπεζες να εξετάζουν επιβολή κουρέματος στους μικρούς καταθέτες ως μέρος μίας ανακεφαλαιοποίησής τους, έστω αν ονομάσουν το κούρεμα ως εφάπαξ φόρο».
Το καλό και το κακό σενάριο για το «κούρεμα» των καταθέσεων
Η έκβαση του δημοψηφίσματος της Κυριακής είναι το βασικό έναυσμα που θα δώσει τον τόνο στις εξελίξεις της επόμενης εβδομάδας. Από τη Δευτέρα ξεκινά η πιο κρίσιμη περίοδος για τις ελληνικές τράπεζες, όπου όλα τα σενάρια είναι δυνατόν να συμβούν.
Η Ελλάδα από την 1η Ιουλίου βρίσκεται εκτός προγράμματος, κάτι που σημαίνει πως η χώρα δεν έχει ομπρέλα προστασίας για το χρηματοπιστωτικό της σύστημα, ούτε και πηγές έκτακτης χρηματοδότησης.
Αν και πρόκειται για θεσμοθετημένες και σαφείς διαδικασίες που θα καθορίσουν το μέλλον των ελληνικών τραπεζών, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι κεντρικές αποφάσεις θα ληφθούν πρωτίστως σε πολιτικό επίπεδο. Οι δανειστές προς το παρόν έχουν προκρίνει να αφήσουν την Ελλάδα να πάρει τις αποφάσεις της με το δημοψήφισμα της Κυριακής και στη συνέχεια θα λάβουν τις δικές τους αποφάσεις.
Αυτό είναι φανερό και από τη δήλωση που έκανε την περασμένη Τρίτη το μέλος της ΕΚΤ Έβαλντ Νοβότνι, σύμφωνα με την οποία η EKT θα διατηρήσει τον ELA για τις ελληνικές τράπεζες στα ίδια επίπεδα μέχρι και την Κυριακή. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα τραβήξει το χαλί για τις ελληνικές τράπεζες, τουλάχιστον μέχρι την επομένη του δημοψηφίσματος.
Οι ημερομηνίες
Συνεπώς η καυτή περίοδος, όπου όλα μπορεί να αλλάξουν μέσα σε μια στιγμή, ξεκινά από τις 6 Ιουλίου με κρίσιμους σταθμούς τη 13η, την 20ή και την 31η Ιουλίου. Στις 13 Ιουλίου η Ελλάδα πρέπει να αποπληρώσει μια δόση 448 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ από το πρώτο πρόγραμμα του 2010.
Η πιο κρίσιμη, όμως, ημέρα είναι η 20ή Ιουλίου, όπου η Ελλάδα πρέπει να εξοφλήσει 2,095 δισ. στην ΕΚΤ για ομόλογα που εξαιρέθηκαν από το PSI και επιπλέον 1,36 δισ. προς τις εθνικές κεντρικές τράπεζες, επίσης, για ομόλογα εκτός PSI. Αν αυτές οι υποχρεώσεις δεν εκπληρωθούν, η Ελλάδα θα έχει αθετήσει υποχρεώσεις πληρωμών προς την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες των εταίρων μας.
Αυτό θα συνιστά άμεσα πιστωτικό γεγονός και η χώρα θα χρεοκοπήσει και έναντι των εταίρων της. Συνεπώς, είναι απίθανο να φτάσουμε μέχρι τις 31 Ιουλίου όπου λήγει η περίοδος χάριτος και το ΔΝΤ μπορεί και επισήμως να μας κηρύξει σε χρεοκοπία για τη μη καταβολή των 1,6 δισ. που έπρεπε να δοθούν στο Ταμείο στις 30 Ιουνίου.
Βεβαίως υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος το ΔΝΤ να αποφασίσει να μας χρεοκοπήσει για τη μη καταβολή της δόσης του 1,5 δισ. ακόμη και πριν συμπληρωθεί η περίοδος χάριτος των 30 ημερών. Και αυτό επειδή είναι στη διακριτική του ευχέρεια το πότε θα λάβει αυτή την απόφαση.
Τρία σενάρια για τις τράπεζες
Οι τράπεζες τις επόμενες ημέρες, ανάλογα με την τροπή που θα λάβουν τα γεγονότα, θα βρεθούν αντιμέτωπες με τρία ενδεχόμενα:
Το πρώτο είναι να υπάρξει συμφωνία, οπότε και θα αποκατασταθεί η ρευστότητά τους μέσω του ELA. Ακόμη όμως και αν συμβεί αυτό με έναν μαγικό και άμεσο τρόπο πριν από τη Δευτέρα, οι τράπεζες είναι απίθανο να ανοίξουν την Τρίτη. Αν όμως τα γεγονότα εξελιχθούν κατά αυτόν τον τρόπο, το πιθανότερο είναι ότι το ημερήσιο όριο αναλήψεων θα αρχίσει να αυξάνεται σταδιακά ώστε να περιοριστεί η πίεση των πελατών και περίπου μετά από μια εβδομάδα οι τράπεζες θα λειτουργήσουν κανονικά.
Οι κεφαλαιακοί έλεγχοι φυσικά θα παραμείνουν και δεν πρόκειται να διακοπούν προτού περάσουν 6-9 μήνες. Σταδιακά θα χαλαρώνουν, αλλά θα χρειαστεί να ζήσουμε αρκετούς μήνες με τα capital controls μέχρι να εκλείψουν. Οι τράπεζες, ωστόσο, έχουν δεχθεί ισχυρά πλήγματα και για να επανέλθουν στην ομαλότητα θα πρέπει να καταβληθούν σοβαρές και συστηματικές προσπάθειες για μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να πλησιάσουν στην προηγούμενη κατάσταση. Ωστόσο, αυτό είναι πρόβλημα που αφορά τα στελέχη και μετόχους αλλά όχι τους πελάτες.
Το δεύτερο και το τρίτο σενάριο ουσιαστικά ταυτίζονται και επί της ουσίας διαφέρουν μόνο ως προς τον βαθμό οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής. Η Ελλάδα με τη μη πληρωμή της δόσης του ΔΝΤ είναι στη διαδικασία χρεοκοπίας και απομένει η τυπική επικύρωση.
Η έκθεση των ελληνικών τραπεζών στον δημόσιο τομέα εκτιμάται σε 31,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 12,7 δισ. συνδέονται με την πίστωση αναβαλλόμενου φόρου (DTC). Μέσα στις επόμενες μέρες, αν το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ αποφασίσει ότι η μη καταβολή των δόσεων ύψους 1,5 δισ. στις 30 Ιουνίου αποτελεί χρεοκοπία, μπορεί να ενεργοποιήσει τις ρήτρες της δανειακής σύμβασης.
Σε αυτήν την περίπτωση το EFSF/ΕSM μπορεί να αποφασίσει ότι τα υπάρχοντα ομόλογα του EFSF που εκδόθηκαν για την Ελλάδα, ύψους 130.9 δισ. ευρώ, και έχουν σταθμισμένο μέσο όρο διάρκειας τα 31,14 χρόνια (ενδεχομένως και τα διμερή δάνεια ύψους 52,9 δισ. ευρώ) είναι σε καθεστώς default και γίνονται αμέσως απαιτητά.
Θα αλλάξουν χέρια οι τράπεζες
Εάν η Ελλάδα δεν μπορεί να αποπληρώσει τα εκκρεμή ομόλογα EFSF αξίας 130,9 δισ., τότε ο ESM θα απαιτήσει τις εξασφαλίσεις-ενέχυρα που είναι οι τραπεζικές μετοχές που κατέχει το ΤΧΣ. Σε αυτήν την περίπτωση ο ΕSM γίνεται άμεσα ο ιδιοκτήτης της πλειοψηφίας των μετοχών των ελληνικών τραπεζών. Αυτό, μεταξύ άλλων, σημαίνει ότι τα δεκάδες δισεκατομμύρια με το οποία επιβαρύνθηκε το δημόσιο χρέος προκειμένου να αποφευχθεί η κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος θα έχουν χαθεί.
Πρόκειται για τα χρήματα που δόθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών ώστε να μη χαθούν οι καταθέσεις των τραπεζών που οδηγήθηκαν σε εκκαθάριση (Αγροτική, Ταμιευτήριο κ.λπ). Ταυτόχρονα θα χαθούν και οι θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια, στην Κύπρο και στην Τουρκία. Οι κατά τόπους κεντρικές τράπεζες σε Τουρκία, Ρουμανία κ.λπ. θα διορίσουν επιτρόπους αναλαμβάνοντας τη διοίκηση, αν χρειαστεί θα διασπαστούν σε καλές και κακές και υποχρεωτικά τα υγιή τμήματα θα μεταβιβαστούν σε άλλες τράπεζες. Θα επαναληφθεί δηλαδή αυτό που συνέβη τον Μάρτιο του 2013 με τις κυπριακές τράπεζες στην Ελλάδα.
Υπάρχει, ωστόσο, ένα σημαντικό ζήτημα, το οποίο εξετάζεται αυτή την περίοδο από νομικές ομάδες και σχετίζεται με το γεγονός ότι οι τραπεζικές μετοχές του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας έχουν περιορισμένα δικαιώματα ψήφου, ενώ υπάρχουν επίσης δικαιώματα τρίτων μέσω των warrants. Οι κάτοχοι των warrants δυνητικά θα μπορούσαν να αντιταχθούν στη μεταβίβαση των μετοχών στο ΕSΜ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Eurobank είναι η μόνη τράπεζα που δεν διαθέτει warrants.
Φερεγγυότητα και κούρεμα καταθέσεων
Αν οι υποχρεώσεις του Ελληνικού Δημοσίου είναι επίσημα σε αθέτηση, ο εποπτικός φορέας των τραπεζών της ζώνης του ευρώ, δηλαδή ο SSM, θα επανεξετάσει την έκθεση των ελληνικών τραπεζών στον δημόσιο τομέα όσον αφορά στα έντοκα γραμμάτια και ομόλογα που έχουν αγοράσει, στα δάνεια που έχουν δώσει στο Δημόσιο και την πίστωση της αναβαλλόμενης φορολογίας. Ο SSM θα εκτιμήσει τις κεφαλαιακές ανάγκες των ελληνικών τραπεζών και θα βάλει στο τραπέζι όλα τα εργαλεία. Σε μια τέτοια περίπτωση θα ανοίξει και το ενδεχόμενο του bail-in. Δηλαδή οι τράπεζες θα πρέπει να επανακεφαλαιοποιηθούν και κατά σειρά θα κληθούν να συμβάλουν σε αυτό οι μέτοχοι, θα ακολουθήσουν οι ομολογιούχοι και αν τα κεφάλαια δεν επαρκούν, θα συμμετάσχουν και οι καταθέτες με κούρεμα των καταθέσεων, όπως έγινε στην περίπτωση της Κύπρου.