Του Frank Holmes
Είναι αρχές Δεκεμβρίου 2021 και η τουρκική λίρα έχει υποχωρήσει κοντά στα ιστορικά χαμηλά της έναντι του αμερικανικού δολαρίου, καθώς ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζει να εφαρμόζει αυτό που η Wall Street Journal αποκαλεί «αντισυμβατική οικονομική πολιτική». Τα νοικοκυριά στην Τουρκία είδαν την αξία του εθνικού νομίσματος να κατρακυλάει κατά περίπου 30% τον Νοέμβριο, καθιστώντας τα πάντα –από τρόφιμα μέχρι καύσιμα– πανάκριβα για τις οικογένειες που ήδη πλήττονταν από οικονομικά προβλήματα.
Όπως και πολλοί άλλοι, πιστεύω ότι το Bitcoin θα μπορούσε να λύσει «το πρόβλημα της τουρκικής λίρας». Για να καταλάβουμε το γιατί, θα ήταν χρήσιμο να «ξεσκονίσουμε» ένα βιβλίο που έγραψε πριν από 45 χρόνια ο Αυστριακός οικονομολόγος Φρίντριχ Χάγιεκ.
Στο βιβλίο «Η αποεθνικοποίηση του χρήματος», ο νομπελίστας υποστηρίζει ότι η μονολογία μιας κυβέρνησης επί του χρήματος είναι εξίσου ανεπιθύμητη με οποιοδήποτε άλλο μονοπώλιο. Επιχειρηματολογεί κατά της δημιουργίας ενός κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος –κάτι που θα γινόταν πραγματικότητα το 1999 με το ευρώ– και προτείνει να εκχωρηθεί σε ιδιωτικά ιδρύματα η δυνατότητα να εκδίδουν το δικό τους νόμισμα.
Ο ίδιος ο Χάγιεκ παραδέχεται πως αυτή η ιδέα «είναι εντελώς άγνωστη και τρομακτική για τους περισσότερους ανθρώπους». Και όμως, λέει, οι ίδιοι άνθρωποι που τώρα τρομάζουν εντέλει θα διακρίνουν τα πλεονεκτήματα ενός συστήματος που θέτει το κρατικό παραστατικό χρήμα «σε κατάσταση ανταγωνισμού για την προτίμηση των πολιτών».
Αλλά σε ανταγωνισμό με τι; Μολονότι γράφτηκε πριν από μισό αιώνα, το βιβλίο του Χάγιεκ μοιάζει να «προφητεύει» την ακμή των ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων όπως το Bitcoin και το Ether: τα πλησιέστερα σε «αποεθνικοποιημένο» χρήμα assets που διαθέτουμε σήμερα – εκτός από το ασήμι και τον χρυσό.
To Bitcoin ως «λύση»
Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, πάνω από 15.000 διαφορετικά κρυπτονομίσματα είναι διαθέσιμα προς διαπραγμάτευση, σύμφωνα με την CoinMarketCap. Ακόμα και ο Χάγιεκ θα συμφωνούσε ότι πρόκειται για υπερβολικά μεγάλο ανταγωνισμό. Για να μην «χαθούμε», ας εστιάσουμε στο Bitcoin.
Ως αποκεντρωμένο περιουσιακό στοιχείο, το Bitcoin είναι αυτό ακριβώς που είχε κατά νου ο Αυστριακός οικονομολόγος. Δεν το εκδίδει καμία κυβέρνηση και δεν ανήκει σε καμία κυβέρνηση. Καμία κεντρική τράπεζα δεν το ελέγχει και τα σύνορα δεν το περιορίζουν. Σήμερα δεν γίνεται να στείλω χρήματα σε κάποιον στη Κούβα μέσω Western Union, αφού ο αμερικανικός όμιλος έπαψε τις εργασίες του στη χώρα πέρυσι. Αλλά Bitcoin; Ελεύθερα.
Επιπλέον, το Bitcoin αποτελεί μια εξαιρετική «αποθήκη αξίας» συγκριτικά με τα παραδοσιακά νομίσματα, όπως η τουρκική λίρα ή ακόμη και το δολάριο, με την αγοραστική δύναμη του τελευταίου να υποβαθμίζεται σταθερά από την ίδρυση της κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ το 1913. Μόνο τα τελευταία 40 χρόνια, το δολάριο έχασε τα δύο τρίτα της αξίας του, καθώς οι επικεφαλής της Fed ακολουθούσαν όλο και πιο ανορθόδοξα σχέδια νομισματικής πολιτικής.
Όσον αφορά το ζήτημα της χειραγώγησης νομισμάτων, ο Χάγιεκ βλέπει ως λύση τα ανταγωνιστικά νομίσματα. Εάν οι πολίτες είχαν τη δυνατότητα επιλογής, αυτό θα «εμπόδιζε τις κυβερνήσεις να «προστατεύουν» τα νομίσματα που εκδίδουν από τις επιζήμιες συνέπειες των μέτρων που οι ίδιες υιοθετούν». Με άλλα λόγια, οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι υπουργοί Οικονομικών θα δυσκολεύονταν να «κρύψουν» τα μέτρα που λαμβάνουν για την υποτίμηση των κρατικών τους νομισμάτων.
Θα πρέπει να αρχίσει να γίνεται κατανοητό, λοιπόν, γιατί χώρες όπως η Κίνα και η Τουρκία έχουν ουσιαστικά απαγορεύσει το Bitcoin και γιατί οι γραφειοκράτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη θέλουν να ρυθμίσουν την αγορά κρυπτονομισμάτων.
Ελεύθερες αγορές, ελεύθερα νομίσματα
Παρά το «μπλόκο» στα κρυπτονομίσματα, πολλοί Τούρκοι φαίνεται να έχουν στραφεί στο Bitcoin –για να μην αναφερθούμε στον χρυσό–, καθώς η λίρα «βυθίζεται» λόγω της επιμονής του Ερντογάν να προχωρήσει σε μείωση των επιτοκίων για να καταπολεμήσει τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό. Ναι, οι κεντρικές τράπεζες συνήθως αυξάνουν τα επιτόκια για να ελέγξουν τις υψηλότερες τιμές· δεν τα μειώνουν – αλλά ο Ερντογάν μοιάζει να μην θέλει να ρισκάρει στο οικονομικό momentum σε βάρος της οικονομικής σταθερότητας. Και πριν με προλάβει ο αναγνώστης: όχι, οι αρχηγοί κυβερνήσεων κατά κανόνα δεν είναι οι αρμόδιοι για τη χάραξη νομισματικής πολιτικής.
Ο υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, Λουτφί Ελβάν, παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας την περασμένη εβδομάδα και ο Ερντογάν τον αντικατέστησε αμέσως με έναν έμπιστό του. Η κίνηση αυτή δείχνει ότι ο Τούρκος πρόεδρος δεν πρόκειται να εγκαταλείψει σύντομα τη νομισματική χαλάρωση – τακτική επιζήμια για τον πληθωρισμό, αλλά ευεργετική για τις συναλλαγές σε Bitcoin.
Πιστεύω στις ελεύθερες αγορές. Ο ανταγωνισμός ωφελεί τους καταναλωτές όχι μόνο επειδή τους δίνει επιλογές, αλλά γιατί ενισχύει την καινοτομία και συμβάλλει στη συγκράτηση των τιμών.
Τα μονοπώλια συνήθως φέρνουν το αντίθετο αποτέλεσμα, αλλά για κάποιον λόγο δεν θεωρούμε τη τουρκική λίρα, το αμερικανικό δολάριο ή οποιοδήποτε άλλο κρατικό νόμισμα ως «μονοπώλιο». Ίσως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε.