Για να κατανοήσει κανείς το μέγεθος της ανακαμψιακής προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να στρέψει το βλέμμα προς την Ιταλία και τα δύο τιτάνια πρότζεκτ στη χώρα.
Στον ιταλικό βορρά, περίπου 180 εργάτες δουλεύουν πυρετωδώς για την κατασκευή ενός τούνελ, μέρους του σιδηροδρόμου που θα συνδέσει τη Βερόνα και την Πάντοβα με ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που ξεκινά από την Ισπανία και καταλήγει στην Ουκρανία. Στον ιταλικό νότο, το εργοτάξιο στο λιμάνι του Μπρίντιζι είναι γεμάτο με εργάτες που κατασκευάζουν υποδομές υποδοχής LNG οι οποίες θα βελτιώσουν την αναπτυξιακή προοπτική της περιοχής.
Αναπτυξιακό πρότζεκτ
Τα δύο προγράμματα αποτελούν μέρος του πιο φιλόδοξου ευρωπαϊκού σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης του 21ου αιώνα. Η επένδυση των 800 δισ ευρώ αποτελεί προσπάθεια ανάκαμψης από την πανδημία και ενδέχεται να μετατρέψει την περιοχή σε ένα μοντέλο βιωσιμότητας.
Το ρευστό ρέει άφθονο σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια, χρηματοδοτώντας πρότζεκτ όπως την αναβάθμιση των πεπαλαιωμένων ψηφιακών υποδομών της Γερμανίας και τη σύνδεση των ελληνικών νησιών στο δίκτυο ηλεκτροδότησης της ηπειρωτικής Ελλάδας. Το 1/4 της χρηματοδότησης, όμως, προορίζεται για την Ιταλία η οποία αποτελεί και τον κύριο στόχο αναβάθμισης.
Η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης είναι και ο πιο αδύναμός της κρίκος, δεδομένων των πρόσφατων πολιτικών αναταραχών που δημιουργήθηκαν μετά από την παραίτηση Ντράγκι και του υπέρογκου χρέους της χώρας. Η πιθανότητα αύξησης των επιτοκίων οδήγησε σε αύξηση των αποδόσεων των ιταλικών ομολόγων δημοσίου. Ως αποτέλεσμα, η ΕΚΤ αναγκάστηκε να προχωρήσει σε λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία της ευρύτερης αγοράς ομολόγων της Ένωσης.
Αν και η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και η παρολίγον έξοδος της χώρας από το ευρώ αποδείχθηκε διαχειρίσιμη, η πιθανότητα χρεοκοπίας της Ιταλίας και μη αποπληρωμής των 2,3 τρισ. ευρώ που έχει δανειστεί, ενδέχεται να αποδειχθεί θανατηφόρα για την ενιαία νομισματική ένωση.
Ιταλικό μοντέλο
Εάν η νέα ευρωπαϊκή προσπάθεια αποδειχθεί σωτήρια, μπορεί να δημιουργήσει μοντέλο στήριξης των ασθενέστερων οικονομιών της Ευρωζώνης. Ο κίνδυνος, όμως, είναι πως η προσπάθεια θα αποτύχει και πάλι να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της πλούσιας δυτικής Ευρώπης και των φτωχότερων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Σύμφωνα με τον καθηγητή του Bocconi University του Μιλάνο, Κάρλο Αλτομόντε «εάν το πρόγραμμα επιτύχει, η Ιταλία θα βιώσει σημαντική περίοδο ανάπτυξης η οποία θα βοηθήσει την επόμενη γενιά. Εάν, όμως, αποτύχει, θα διακινδυνεύσει την ίδια την ευρωπαϊκή συνοχή».
Η γνωστή και από το θεατρικό αριστούργημα «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» Βερόνα ενδέχεται να αποτελέσει ένα νέο σιδηροδρομικό κέντρο.
Σύμφωνα με τον εργολάβο Λούσιο Μέντα, το νέο κέντρο αυτό, σε συνδυασμό με άλλα πρότζεκτ στην ιταλική επικράτεια θα βελτιώσουν τη ροή αγαθών από τη Γένοβα στη βόρεια και την ανατολική Ευρώπη, μειώνοντας τη διάρκεια και το κόστος αποστολής τους. «Αν συνεχίσουμε να προσθέτουμε σιδηροδρομικές γραμμές, θα “μεταφέρουμε” το νότο πιο κοντά στο βορρά και το βορρά πιο κοντά στην υπόλοιπη Ευρώπη».
Η 30χρονη μηχανικός Μαρία Κρισπίνο τόνισε πως μετακόμισε από τη Νάπολη στη Βερόνα για να βοηθήσει στο πρότζεκτ, το οποίο έχει αναλάβει η ιταλική εργολαβική Webuild SpA: «Ναι μεν είναι μακριά από την πόλη μου, αλλά πρόκειται για μία μεγάλη επαγγελματική ευκαιρία για μένα αφού οι δουλειές που έβρισκα μέχρι τώρα δεν είχαν σχέση με το πτυχίο μου».
Η ανακατασκευή της οικονομικής ζώνης του ιταλικού νότου αποτελεί προσπάθεια αιώνων, από το μακρινό 1861 όταν το Βασίλειο των Δύο Σικελιών ενώθηκε με το βορρά. Το οικονομικό χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών της Ιταλίας για το οποίο μίλησε πρόσφατα ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της χώρας και Ναπολιτάνος Ιγνάσιο Βίσκο αντικατοπτρίζεται στο μέγεθος των προσπαθειών στο λιμάνι του Μπρίντιζι.
Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση θα διευρύνει το λιμάνι της Αδριατικής με υποδομές για LNG, κάτι που ενδέχεται να απλοποιήσει την μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων και τάνκερ από την Αίγυπτο και το Αζερμπαϊτζάν, ενώ αναμένεται πως θα βελτιώσει τη ναυτιλία και στην ανατολική Μεσόγειο γενικότερα.
Σύμφωνα με τον Γκαμπριέλε Μενότι Λιπόλις, τα ευρωπαϊκά κεφάλαια ύψους 90 εκατ ευρώ, συνδυασμένα με τη χρηματοδότηση του ιταλικού δημοσίου και τα 120 εκατ ευρώ που έχει επενδύσει η Edison SpA για τη μονάδα αποθήκευσης LNG θα μπορούσαν να αλλάξουν για πάντα τον ιταλικό νότο προς το καλύτερο.
Γραφειοκρατία
Η ρωσική απειλή ολικής άρσης των ροών φυσικού αερίου έχει, προφανώς, δώσει έναυσμα στο πρότζεκτ του Μπρίντιζι, αλλά τα πράγματα καθυστερούν. Η μονάδα LNG έλαβε το «πράσινο φως» από την τοπική και εθνική κυβέρνηση τον Ιούνιο. Ο δήμαρχος της πόλης Ρικάρντο Ρόσι απειλεί με μηνύσεις έτσι ώστε να «προστατεύσει το λιμάνι με ιστορία 2.000 ετών». Παράλληλα κινούνται και οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές οι οποίοι έχουν εγείρει ερωτήματα όσον αφορά τη βιωσιμότητα του πρότζεκτ που βασίζεται κυρίως στη βιομηχανία των πετροχημικών.
Η πολιτική διαμάχη και η γραφειοκρατία είναι αναπόφευκτο χαρακτηριστικό της ιταλικής πραγματικότητας και οι λόγοι για τους οποίους πολλοί επενδυτές αποφεύγουν τη χώρα γενικότερα.
Για παράδειγμα, το 2003, μετά από μία διετία αναμονής, το προηγούμενο πρότζεκτ για LNG στο λιμάνι έλαβε το πράσινο φως. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2007, μετά από πολυετείς γραφειοκρατικές και πολιτικές καθυστερήσεις, η αστυνομία έκλεισε το εργοτάξιο λόγων καταγγελιών για διαφθορά. Το 2010 ξεκίνησε η περιβαλλοντική μελέτη του εργοταξίου. Το 2012, η BG Group, η οποία ανήκει πια στη Shell, αποσύρθηκε από το πρότζεκτ έχοντας ήδη επενδύσει 250 εκατ ευρώ.
Τα παραδείγματα της γραφειοκρατίας αυτά είναι πολλά, ιδιαίτερα στον ιταλικό νότο.
Σύμφωνα με τον Ραφαέλε Τζερουσάλμι, πρώην CEO του ιταλικού χρηματιστηρίου και νυν στέλεχος της Pictet Wealth Management, οι προσπάθειες για επένδυση στον ιταλικό νότο είναι -μεν- κάτι το θετικό, αλλά ο επενδυτής τονίζει πως πρέπει να ακολουθήσουν την αναδιάρθρωση του γραφειοκρατικού κυκεώνα της χώρας.
Η Ιταλία έχει μακρά ιστορία αποτυχημένης χρήσης των ευρωπαϊκών κεφαλαίων λόγω της γραφειοκρατίας αυτής. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση, η Σικελία έχει επενδύσει λιγότερο από το 1/3 των 757 εκατ ευρώ ευρωπαϊκών κεφαλαίων διαφορετικού πακέτου χρηματοδότησης για τον ιταλικό νότο.
Η επιτυχία του όλου άθλου θα εξαρτηθεί στο εάν η ιταλική οικονομία θα καταφέρει να καταγράψει ανάπτυξη η οποία θα αντισταθμίσει το υπέρογκο χρέος του 150% του ΑΕΠ που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην ευρωπαϊκή χώρα αποτελεί καίριο σημείο το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Εάν η Ιταλία δεν καταφέρει να γεφυρώσει το χάσμα της δικής της οικονομίας, θα δυσκολευτεί στο να γεφυρώσει το χάσμα της με την υπόλοιπη Ευρώπη.