Υπέρ της μείωσης των επιτοκίων τάσσεται, με συνέντευξή του στην «Καθημερινή της Καθημερινής», ο διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρος Τουρκολιάς.
Επίσης, αναλύει τα σχέδιά του για το αύριο του νέου ομίλου, που προκύπτει από τη συγχώνευση Εθνικής και Eurobank, την ανακεφαλαιοποίησή του και τις τραπεζικές εξελίξεις. Τρεις μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι είναι ο σωστός αριθμός για το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα, επισημαίνει.
Σπεύδει, ωστόσο, να προσθέσει με νόημα: «Υπάρχουν όμως περιθώρια και ανάγκη για μετασχηματισμό τους». Για να φτάσουμε πάντως στον «μαγικό» αριθμό, χρειάστηκε η θετική κατάληξη των συζητήσεων της ΕΤΕ με τη Eurobank. «Αξιοποιήσαμε τη γνώση του παρελθόντος για να αποφύγουμε λάθη που οδήγησαν σε ανεπιτυχείς προσπάθειες», θα πει, για να εξηγήσει πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο παρά το… βεβαρημένο παρελθόν. Η συγκεκριμένη συγχώνευση, πάντως, θα «χτυπήσει» πάνω και στην ανακεφαλαιοποίηση του νέου ομίλου.
«Υπάρχει ζήτημα χρονικού προσδιορισμού της ανακεφαλαιοποίησης του σχηματιζόμενου νέου ομίλου», σημειώνει επίσης ο κ. Τουρκολιάς, ο οποίος κάνει λόγο για «αποσαφήνιση ή και συμπλήρωση των όρων ανακεφαλαιοποίησης» που «θα προσελκύσουν ιδιώτες επενδυτές». Για τον CEO της ΕΤΕ, ως προς το θέμα της ρευστότητας, «ξεφύγαμε από το οριακό (σ.σ.: σημείο) που για μεγάλο χρονικό διάστημα ήμαστε, αλλά θα απαιτηθεί χρόνος για να περάσουμε στην αντίπερα όχθη»· απαιτείται αλλαγή της επιτοκιακής πολιτικής, αλλά και της συναλλακτικής μας νοοτροπίας. Επιβεβαιώνει την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που -όπως λέει- στο τέλος του 2012 είχαν φτάσει στο 23% και ανησυχεί για τη συνεχώς αυξανόμενη ανεργία των νέων. Εν τέλει, αν επιχειρούσε κανείς να τον περιγράψει, θα έλεγε ότι μοιάζει περισσότερο με «καπετάνιο στις φουρτούνες» και εν προκειμένω στις κρίσεις…
Με τη γνώση του παρελθόντος
– Ποια ήταν, τελικώς, η ειδοποιός διαφορά ώστε αυτή τη φορά οι συζητήσεις της Εθνικής Τράπεζας με έναν μεγάλο τραπεζικό όμιλο να ευοδωθούν, εν αντιθέσει με το παρελθόν;
– Θα έλεγα αβίαστα πως η διαφορά ήταν στον τρόπο προσέγγισης του εγχειρήματος και στην επί της ουσίας διαπραγμάτευση. Αξιοποιήσαμε τη γνώση του παρελθόντος για να αποφύγουμε λάθη που οδήγησαν σε ανεπιτυχείς προσπάθειες. Η πραγματικότητα είναι ότι το όραμα ενός μεγάλου σε μέγεθος, αξιόπιστου και ανταγωνιστικού ομίλου ολοκληρώνεται. Η εντυπωσιακή αποδοχή της δημόσιας πρότασής μας καταδεικνύει ότι η επιχειρηματική μας κίνηση ήταν η ενδεδειγμένη.
Οι όροι και οι προϋποθέσεις που ετέθησαν επιβεβαίωσαν την ορθότητα της συμφωνίας. Η συμβολή των συνεργατών μου υπήρξε καταλυτική, δεδομένου ότι αντιδράσαμε με ωριμότητα και αμεσότητα στις προκλήσεις του εγχειρήματος στην κατάλληλη στιγμή. Η ευθύτητα, ο ρεαλισμός, αλλά και ο αμοιβαίος σεβασμός χαρακτήρισαν τις προσεγγίσεις και των δύο πλευρών.
Οι δυσκολίες
– Και ποιο ήταν το πιο δύσκολο σημείο στις συζητήσεις για την ολοκλήρωση αυτής της συμφωνίας;
– Θεωρώ ότι οι προϋποθέσεις και οι όροι της συμφωνίας που επετεύχθη συνετέλεσαν ώστε να ξεπεραστούν δυσκολίες, που τις περισσότερες φορές ήταν διαδικαστικού χαρακτήρα, γεγονός αναμενόμενο σε ένα τέτοιου μεγέθους επιχειρηματικό εγχείρημα. Σημειώνω ότι οι θεσμοθετημένες διαδικασίες χρειάζεται να γίνουν πιο φιλικές προς την επιχειρηματική δραστηριότητα ώστε να βοηθούν και να μη δυσχεραίνουν την υλοποίηση παρόμοιων εγχειρημάτων, ιδιαίτερα αυτή την κρίσιμη στιγμή για τη χώρα μας. Προβλέπω ότι και για την επόμενη φάση της νομικής αλλά και της λειτουργικής συγχώνευσης θα υπάρξει ανάλογη θετική κατάληξη, γιατί έχουμε κάνει κατάλληλη προετοιμασία.
Γρήγορα θα φτάσουμε σε επίπεδο αποτελεσματικής συναντίληψης, προϋπόθεση απαραίτητη για την ποιοτικά σωστή εξυπηρέτηση του πελατολογίου, με την απαραίτητη ταχύτητα αλλά και την ανταγωνιστική τιμολόγηση.
Το μέγεθος και η κλίμακα προσθέτουν δύναμη που πηγάζει από το ισχυρότερο branding, από το ΙΤ, τα data centers κ.λπ. Η συγχώνευση δημιουργεί περισσότερη γνώση σε προϊόντα και υπηρεσίες, εξασφαλίζει ομαδικό πνεύμα και επιτρέπει τη δημιουργία θετικών συμπεριφορών. Δεν πρέπει οι συγχωνεύσεις να καλλιεργούν γραφειοκρατία και να ενθαρρύνουν αλαζονεία.
Με αυτή τη συνένωση, η Ελλάδα θα κατακτήσει την επίζηλη 15η θέση στον τραπεζικό χάρτη της Ευρωζώνης, με βάση το ενεργητικό του νέου τραπεζικού ομίλου. Ποτέ δεν φτάνεις σ’ αυτό το μέγεθος μέσω της οργανικής ανάπτυξης. Βασική προϋπόθεση, βέβαια, της ανάπτυξης μέσω εξαγορών είναι να γνωρίζεις να τρέχεις καλά τη δουλειά σου.
– Στο μέλλον, θα βλέπατε κι έναν «τρίτο» να προστίθεται σε αυτό το σχήμα; Και αν ναι, Ελληνα ή ξένο; Και κάτι ακόμα: Στο τέλος της ημέρας, πόσοι προβλέπετε ότι θα είναι τελικώς οι τραπεζικοί όμιλοι στην Ελλάδα;
– Θεωρώ ότι τρεις μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι είναι ο σωστός αριθμός. Πάντως, το βέβαιο είναι ότι οι όμιλοι αυτοί θα διαδραματίζουν ρόλο για πολλές δεκαετίες. Υπάρχουν όμως περιθώρια και ανάγκη για μετασχηματισμό τους. Σ’ αυτό το περιβάλλον, η Εθνική θα εξακολουθεί να είναι παρούσα και μάλιστα με ενεργό ρόλο.
Οι επίτροποι και η ανακεφαλαιοποίηση
– Πώς είναι η έως τώρα εμπειρία από τη «συμβίωση» με τους επιτρόπους;
– Η Εθνική είναι μια απόλυτα πειθαρχημένη τράπεζα. Η επιβεβαίωση του γεγονότος αυτού προκύπτει από σειρά ελέγχων από ανεξάρτητους φορείς, συμπεριλαμβανομένης και της BlackRock, για την ποιότητα του χαρτοφυλακίου μας. Η συνεργασία με τους επιτρόπους είναι εκ των προτέρων οριοθετημένη, οι ρόλοι διακριτοί και εξελίσσεται εποικοδομητικά.
– Ο ρόλος τους; Συμμετέχουν, όντως, στην day to day διαχείριση και διοίκηση;
– Ο ρόλος τους είναι εποπτικός αλλά και ουσιαστικός, στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί, σε συγκεκριμένους τομείς, όπως για παράδειγμα η εταιρική διακυβέρνηση. Η συνεργασία, αν και καθημερινή, δεν είναι αποδιοργανωτική και πάντως όχι day to day διαχείριση. Για να το ξεκαθαρίσω, γιατί πολλά αβασάνιστα ακούστηκαν για το θέμα των επιτρόπων: Από την πλευρά μας ήταν και είναι καλοδεχούμενοι.
– Η διά της ανακεφαλαιοποίησης κρατικοποίηση πόσο θα διαρκέσει κατά την άποψή σας;
– Αναμφίβολα, το πέρασμα του δημοσιονομικού προβλήματος στις τράπεζες καθιστά αναγκαία την ανακεφαλαιοποίησή τους. Επί του παρόντος, οι τράπεζες έχουν λάβει, σε δύο φάσεις, ποσά για την ανακεφαλαιοποίησή τους με βάση την κατανομή που έχει γίνει από την Τράπεζα της Ελλάδος. Είναι προφανές ότι, στον βαθμό που απαιτείται η πρόσβαση των τραπεζών στις αγορές κεφαλαίου, οι αρμόδιοι θα πρέπει να εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις εκείνες ώστε να είναι επιτεύξιμος ο στόχος. Σε αυτό το στάδιο, δεν μπορεί να αποκλειστεί επαναξιολόγηση των παραμέτρων που είχαν τεθεί σε χρόνους πρωθύστερους της σημερινής κατάστασης της οικονομίας και των τραπεζών. Κατά συνέπεια, απάντηση για τον χρονικό προσδιορισμό που μου ζητάτε δεν είναι δυνατόν να διατυπωθεί τώρα.
Οι προθεσμίες
– Σας επαρκούν οι προθεσμίες για την ανακεφαλαιοποίηση ή θα χρειαστείτε περισσότερο χρόνο;
– Το ζήτημα είναι περισσότερο τεχνικό και δεν ακουμπά την ουσία. Η Εθνική Τράπεζα μόλις απέκτησε το 85% της Eurobank και προωθούνται ταχύτατα οι απαραίτητες ενέργειες για τη νομική συγχώνευση των δύο τραπεζών. Είναι προφανές ότι η ανακεφαλαιοποίηση θα γίνει ενιαία και για την Εθνική και για τη Eurobank. Για αυτόν τον σχεδιασμό είναι ενήμερες όλες οι Αρχές, εντός και εκτός Ελλάδος. Αρα υπάρχει, αναφέρομαι πάντα στην Εθνική και κατ’ επέκταση στη Eurobank, ζήτημα χρονικού προσδιορισμού της ανακεφαλαιοποίησης του σχηματιζόμενου νέου ομίλου.
– Γιατί κάποιος ιδιώτης επενδυτής να βάλει κεφάλαια σε μια ελληνική τράπεζα; Αλλοι όροι και ποιοι θα διευκόλυναν την προσέλκυσή τους;
– Η αποσαφήνιση ή και συμπλήρωση των όρων ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών θεωρώ ότι τελικά θα προσελκύσουν ιδιώτες επενδυτές. Ολοι όσοι εμπλέκονται στη διαμόρφωση του πλαισίου αυτού σάς διαβεβαιώ ότι έχουν κατανοήσει το θέμα και ευελπιστώ σύντομα να φτάσουμε σε επίπεδο συναντίληψης για τον ιδιωτικό χαρακτήρα των τραπεζών.
– Και πότε βλέπετε επιστροφή των ελληνικών τραπεζικών ομίλων στις ελεύθερες αγορές κεφαλαίων;
– Χωρίς τυμπανοκρουσίες, έχουμε ήδη κάποιες επαφές με τις διεθνείς αγορές κεφαλαίων, που πολλαπλασιάζονται με τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος, ως αντίκτυπος και της επαναφοράς των δημοσιονομικών σε ορθή πορεία. Στον βαθμό που ανακτάται η εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών προς τη χώρα μας, θα διευκολύνεται και η άντληση κεφαλαίων και ρευστότητας, με λογικό κόστος, από τις διεθνείς αγορές.
Επιστρέφουν οι καταθέσεις
– Η κατάσταση από πλευράς ρευστότητας του συστήματος αυτή τη στιγμή εξακολουθεί να είναι οριακή;
– Ξεφύγαμε από το οριακό, που για μεγάλο χρονικό διάστημα ήμαστε, αλλά θα απαιτηθεί χρόνος για να περάσουμε στην αντίπερα όχθη. Είμαστε σε ελεγχόμενη κατάσταση και με τη βελτίωση των μακροοικονομικών, θα ξεπεράσουμε, σταδιακά, τις πιεστικές συνθήκες που προέκυψαν.
– Υπάρχει ροή επιστροφής καταθέσεων από το εξωτερικό;
– Αδιαμφισβήτητα επανακάμπτει η ρευστότητα από το εξωτερικό και μάλιστα σημειώνεται επιμήκυνση στον χρόνο διατήρησης των τοποθετήσεων στο ελληνικό πιστωτικό σύστημα. Αυτό επιβεβαιώνει την εμπιστοσύνη των καταθετών στη χώρα μας. Τα κεφάλαια επανέρχονται άλλοτε με βραδείς και άλλοτε με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Το επιχειρηματικό δυναμικό είναι πιο «ενθουσιώδες» στην επαναφορά. Οι ιδιώτες είναι πιο συγκρατημένοι σε κινήσεις επαναπατρισμού. Και αυτό, παρότι διαπιστώνουν ότι οι αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό σιγά σιγά ροκανίζονται ακόμα και στο κεφάλαιό τους, λόγω χρεώσεων που επιβάλλονται εκεί, ενώ αν τις διατηρούσαν στην Ελλάδα, θα είχαν και καθαρή απόδοση.
Στο 23% έφθασαν τα «κόκκινα» δάνεια στο τέλος του 2012
– Η επιτοκιακή πολιτική εκτιμάτε ότι θα αλλάξει σύντομα;
– Πρέπει να αλλάξει. Δεν μπορεί να στηριχθεί ανάπτυξη με τα επιτόκια χορηγήσεων στο σημερινό επίπεδο. Και δεν μπορεί να μειωθούν τα επιτόκια χορηγήσεων με διατήρηση των σημερινών επιτοκίων καταθέσεων με πρόσημο ακόμα και 5%. Οι τράπεζες αγοράζουν χρήμα (καταθέσεις) και πωλούν χρήμα (δάνεια). Φυσικά, το δίπολο αυτό δεν είναι ο μόνος προσδιοριστικός παράγοντας. Υπάρχει και το λειτουργικό κόστος.
Η αναδιάταξη του πιστωτικού συστήματος, που γίνεται ακόμη και με μεγάλη καθυστέρηση, θα έχει θετικό αντίκτυπο για όλη την κοινωνία. Χρειάζεται πολλά να γίνουν. Κυρίως όμως να αλλάξουμε νοοτροπία όλοι μας. Ακόμα και στις συναλλακτικές μας συνήθειες με τις τράπεζες, για να παραμείνω στο θέμα της ερώτησής σας, και τη διαμόρφωση της επιτοκιακής πολιτικής. Χρειάζεται προσαρμογή σε συνθήκες που στο ανταγωνιστικό περιβάλλον είναι ρουτίνα.
Για παράδειγμα, μια ανάληψη ή κατάθεση μικρού ποσού έχει κόστος, σύμφωνα με πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα, όταν γίνεται στο ταμείο καταστήματος της τράπεζας, ίσο με 3,3 ευρώ, ενώ η ίδια συναλλαγή μέσω ενός ΑΤΜ κοστίζει 1-1,8 ευρώ, και αν γινόταν μέσω ηλεκτρονικού δικτύου θα περιοριζόταν σε 0,20 ευρώ. Αυτό το κόστος για την τράπεζα είναι επιβάρυνση για όλους, ενώ θα μπορούσε να είναι όφελος για όλους.
Ρυθμίστηκαν 800.000 δάνεια
– Υπάρχει η αίσθηση ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξάνονται με επικίνδυνους ρυθμούς. Ποια είναι η πραγματικότητα;
– Πράγματι, ως αποτέλεσμα της οικονομικής δυσπραγίας, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξάνονται. Ανάλογα με τον βαθμό έκθεσης κάθε τράπεζας και την πολιτική που ακολούθησε κατά τη χορήγησή τους, τα ποσοστά είναι διαφορετικά. Τα μη εξυπηρετούμενα, ως ποσοστό για το σύνολο των τραπεζών, στο τέλος του 2012 ήταν περίπου 23%, ποσοστό που αυξάνεται με επιβραδυνόμενο, όμως, ρυθμό. Η εικόνα θα ήταν χειρότερη εάν οι τράπεζες δεν παρέμεναν σταθερά στο πλευρό των πελατών με οικονομικές δυσκολίες. Και γι’ αυτό, με δική τους πρωτοβουλία, προχώρησαν σε ρυθμίσεις περίπου 800.000 δανείων για ένα συνολικό ποσό περίπου 20 δισεκατομμυρίων ευρώ.
– Πώς θα αντιμετωπιστεί το θέμα των «κόκκινων» δανείων ώστε να μην τραυματιστούν ούτε η κοινωνία ούτε το τραπεζικό σύστημα;
– Με την ίδια υπευθυνότητα, όπως ως τράπεζα μεμονωμένα ενεργούμε, θα στηρίξουμε κάθε περαιτέρω προσπάθεια για ρύθμιση των δανείων σε καθυστέρηση. Απόφασή μας, και όχι πρόθεσή μας, είναι να εξασφαλίσουμε τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Να κινητοποιήσουμε το επιχειρείν να λάβει τώρα τις αποφάσεις εκείνες που θα επιτρέψουν ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας. Με τη συμβολή πόρων και από τα διαρθρωτικά ταμεία, θέλουμε να προωθήσουμε καινοτόμα σχέδια, ώστε να θέσουμε την οικονομία σε ενάρετο κύκλο ανάπτυξης, μειώνοντας δραστικά την ανεργία. Αγωνιώ για τη θέση των ανέργων. Θλίβομαι για την απογοήτευση των νέων και την ανησυχία τους για το αύριο. Προβληματίζομαι γιατί ψάχνουν ευκαιρίες στο εξωτερικό.
Προσπαθώ και νομίζω ότι θα τα καταφέρουμε, τουλάχιστον αγωνιζόμαστε γι’ αυτό, με άξονα την Εθνική να εντοπίσουμε όλο εκείνο το ανθρώπινο δυναμικό που σήμερα αισθάνεται απογοητευμένο και δεν βλέπει προοπτική, ενώ έχει ρεαλιστικό σχέδιο και όραμα, να το στηρίξουμε επιχειρηματικά για να κάνει το δικό του φτερούγισμα. Θέλω να δώσουμε την ευκαιρία σε όσους αναγκάσαμε να φύγουν εκτός Ελλάδος να έρθουν πίσω στη χώρα, και με τη δική μας ενεργό συμμετοχή, να αναπτύξουν επιχειρηματικές πρωτοβουλίες όπως κάνουν και εκτός Ελλάδος.
– Πώς θα σκιαγραφούσατε την καθημερινότητά σας, κ.Τουρκολιά, και πόσο την επηρεάζει η κρίση που δοκιμάζει, για μεγάλο διάστημα, τη χώρα;
– Δεν θα ήθελα να απαντήσω στην ερώτηση αυτή. Οσοι με ξέρουν καλά γνωρίζουν ότι το προσωπικό μου συμφέρον, ακόμα και αν υπάρχει, και οι ανθρώπινες φιλοδοξίες υποτάσσονται στο καθήκον. Ελάτε μια μέρα, αν θέλετε, από το πρωί στις 9 μέχρι αργά το βράδυ που είμαι στην τράπεζα για να σχηματίσετε ιδίαν αντίληψη. Δουλεύω, κατ’ επιλογήν, κυρίως με νέους σε ηλικία άμεσους συνεργάτες, επιδιώκοντας να τους μεταφέρω γνώση και εμπειρία αλλά και για να αντλήσω ιδέες, φρέσκες απόψεις. Δεν είμαι ποτέ μόνος στο γραφείο.
Περιστοιχίζομαι από άτομα που ενεργούν ομαδικά μαζί με μένα, χωρίς αποκλεισμούς ή υπονοούμενα. Στη διάρκεια της κρίσης, που δυστυχώς δεν ξεπεράστηκε, συχνά η αγωνία έφτασε στο ζενίθ, αλλά ουδέποτε η αισιοδοξία έπεσε στο ναδίρ. Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι ως χώρα θα τα καταφέρουμε. Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι η κοινωνία θα ανακτήσει τον ενθουσιασμό της. Αρκετά για μένα.
Ανάκαμψη προς το τέλος του έτους
– Η ελληνική οικονομία δείχνει «σημάδια ζωής» κατά την άποψή σας;
– Υπάρχουν ορατά, θετικά, μετρήσιμα στοιχεία βελτίωσης στην οικονομία. Σε κάποια η διαφορά είναι οριακή. Σε άλλα μεγαλύτερη. Βεβαίως, το αποτέλεσμα δεν είναι ακόμα αισθητό από τον κοινωνικό ιστό. Χρειάζεται χρόνος και φυσικά κοπιώδης, συνεπής και αταλάντευτη προσπάθεια. Η πτώση ήταν κάθετη, με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Η ανάκαμψη, όπως και η ανάβαση, απαιτεί και χρόνο και μεγάλη προσπάθεια.
– Συμφωνείτε με την άποψη ότι από τον Οκτώβριο μπαίνουμε σε τροχιά ανάκαμψης;
– Είμαι αισιόδοξος ότι είναι ορατός ο χρόνος για να τεθούμε σε τροχιά ανάκαμψης. Το πότε θα ξεκινήσει δεν εξαρτάται μόνο από μας, αλλά και από το γενικότερο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Πάντως, βλέπω τις προοπτικές για ανάκαμψη να μετουσιώνονται σε πράξη προς το τέλος του έτους.