Την ημέρα που ξεκίνησε η εισβολή της Ρωσίας, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολόντιμιρ Ζελένσκι ανέφερε, σε διάγγελμά του: «Τι ακούμε σήμερα; Δεν είναι μόνον οι εκρήξεις των πυραύλων και ο βρυχηθμός των αεροσκαφών. Είναι και ο ήχος ενός νέου Σιδηρού Παραπετάσματος που ορθώνεται και αποκλείει τη Ρωσία από τον πολιτισμένο κόσμο».
Έτσι ακριβώς ορίζεται η νέα, ταραγμένη παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Πολλοί αναλυτές δεν πίστευαν ποτέ ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν –άνθρωπος που πάντα κέρδιζε υπολογισμένα στοιχήματα– θα αποτολμούσε να εισβάλει και να καταλάβει μια χώρα 44 εκατ. κατοίκων. Όμως, μετά από 22 χρόνια στην εξουσία, ο Ρώσος πρόεδρος μπορεί τελικά να έκανε το μοιραίο λάθος. Έχει απομονώσει τη χώρα του και θα μπορούσε να επιφέρει τελικά ακόμη και το τέλος του καθεστώτος του.
Μετά την παραίτηση της Ουκρανίας από τα πυρηνικά της όπλα το 1994, η συζήτηση για το εάν η χώρα θα έπρεπε να ενταχθεί στο NATO ή/και την Ευρωπαϊκή Ένωση –τελικά για το εάν θα έπρεπε να κοιτά δυτικά ή ανατολικά– έχει οδηγήσει όχι σε μία αλλά σε δύο εξεγέρσεις από το 2004. Ο Πούτιν εκμεταλλεύτηκε αυτές τις εσωτερικές ουκρανικές διαιρέσεις, προσαρτώντας την Κριμαία στην 2014 και υποστηρίζοντας ένοπλους Ρώσους αποσχιστές στις ανατολικές επαρχίες.
Οι κινήσεις αυτές οδήγησαν την Ουκρανία σχεδόν ομόθυμα στην επιθυμία να γίνει μέρος της Ευρώπης, ωστόσο η δυτική απάντηση στις αρπαγές εδαφών από πλευράς Πούτιν ήταν αδύναμη.
Οι ενέργειες της Ρωσίας εκτός Ουκρανίας είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και πολύ καιρό, αλλά λίγοι άκουγαν. Το 2006, ο πρώην αξιωματούχος της KGB, Αλεξάντερ Λιτβινένκο, επικριτής του Πούτιν, πέθανε μετά από δηλητηρίαση με ραδιενεργό πολώνιο στο Λονδίνο. Το 2018, ο πρώην αξιωματούχος των ρωσικών στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών Σεργκέι Σκριπάλ και η κόρη του, Γιούλια, δηλητηριάστηκαν με νευροπαραλυτικό παράγοντα Νόβιτσοκ στην αγγλική πόλη Σάλσμπερι. Επέζησαν, ωστόσο μια Βρετανή που εκτέθηκε στην ουσία έχασε τη ζωή της.
Βρώμικο χρήμα
Ο Μπιλ Μπράουντερ, ο οποίος κάποτε ήταν ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής χαρτοφυλακίου στη Ρωσία, προειδοποιεί για τον Πούτιν εδώ και χρόνια. Το 2009, ο Ρώσος δικηγόρος του, Σεργκέι Μαγκνίτσκι, πέθανε αφότου στερήθηκε ιατρική περίθαλψη σε φυλακή της Μόσχας. Είχε αποκαλύψει φοροαπάτη που συνδεόταν με Ρώσους αξιωματούχους. Ο καλύτερος τρόπος για να τιμωρηθεί ο Πούτιν είναι να βάλει κανείς στο στόχαστρο τους Ρώσους ολιγάρχες που κρατούν τα χρήματά του, όπως κάνουν τώρα οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και άλλοι σύμμαχοι, τονίζει ο Μπράουντερ, ο οποίος κρίθηκε persona non grata στη Ρωσία το 2005 ως «απειλή για την εθνική ασφάλεια».
Αυστηρότερες κυρώσεις θα μπορούσαν να είχαν επιβληθεί εδώ και πολύ καιρό, ωστόσο το «βρώμικο» ρωσικό χρήμα ήταν πολύ καλά εδραιωμένο στις δυτικές οικονομίες – σε ρετιρέ στη Νέα Υόρκη, σε αρχοντικά στο Mayfair του Λονδίνου και σε παραθαλάσσιες επαύλεις στη νότια Γαλλία. Η επιβολή κυρώσεων σε ολιγάρχες που έφτιαξαν την περιουσία τους με τις ευλογίες του Κρεμλίνου έχει αναστατώσει τον Πούτιν τόσο, που χαρακτήρισε τη Δύση «αυτοκρατορία του ψεύδους» και αύξησε το επίπεδο πυρηνικού συναγερμού της Ρωσίας. «Βρήκαμε την αχίλλειο πτέρνα του», λέει ο Μπράουντερ. «Επιβάλαμε κυρώσεις στους ολιγάρχες και απειλεί με πυρηνικό πόλεμο».
Η Ε.Ε., μέχρι τις 3 Μαρτίου, είχε επιβάλει κυρώσεις στον μεγιστάνα των μετάλλων Άλισερ Ουσμάνοφ, στους τραπεζίτες δισεκατομμυριούχους Μιχαήλ Φρίντμαν και Πετρ Άβεν και στον μεγιστάνα του χάλυβα Αλεξέι Μορντάσοφ.
Σε δήλωσή τους στο Bloomberg, οι Φρίντμαν και Άβεν κάλεσαν τη Ρωσία να τερματίσει αμέσως τον πόλεμο, ωστόσο δεν επέκριναν ευθέως τον Πούτιν. Ο δισεκατομμυριούχος Όλεγκ Ντεριπάσκα, ιδρυτής του κολοσσού του αλουμινίου Rusal, ο οποίος τελεί υπό κυρώσεις στις ΗΠΑ από το 2018, κάλεσε σε ειρηνευτικές συνομιλίες μέσω Telegram χωρίς να αναφέρει τον Πούτιν. Στις 2 Μαρτίου, ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς ανακοίνωσε ότι πουλάει την ποδοσφαιρική ομάδα της Τσέλσι, την οποία κατείχε για σχεδόν δύο δεκαετίες. Αναμένεται να λάβει περί τα 3 δισ. βρετανικές λίρες και δήλωσε ότι θα δημιουργήσει φιλανθρωπικό ίδρυμα για τα θύματα του πολέμου με τα καθαρά έσοδα από την πώληση. Πουλάει επίσης ακίνητά του στο Λονδίνο, σύμφωνα με τον Βρετανό βουλευτή Κρις Μπράιαντ. Ο Αμπράμοβιτς, στον οποίο δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις, προσπαθεί επίσης να μεσολαβήσει στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.
Απομόνωση
Η στρατηγική της Δύσης θα είναι η περαιτέρω απομόνωση της Ρωσίας μέσω διευρυνόμενων κυρώσεων. Το Μονακό, εδώ και καιρό καταφύγιο για ρωσικό χρήμα, δεσμεύει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και συμμετέχει στις κυρώσεις της Ε.Ε. Η Ελβετία εγκατέλειψε την ιστορική της ουδετερότητα για να κάνει το ίδιο.
Η Ευρώπη έχει κλείσει τον εναέριο χώρο της για τα ρωσικά αεροπλάνα και απέκλεισε τις περισσότερες μεγάλες ρωσικές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της VTB, από το διατραπεζικό σύστημα SWIFT.
BP, Exxon, Shell και άλλες δυτικές ενεργειακές εταιρείες εγκαταλείπουν επενδύσεις δεκαετιών στη Ρωσία. Κατασκευαστές αυτοκινήτων και φορτηγών όπως οι Daimler και Volvo κόβουν επίσης τους δεσμούς τους. Ο κατάλογος των εταιρειών που εγκαταλείπουν τη Ρωσία μεγαλώνει μέρα με την ημέρα, σε μια αντιστροφή 30 συναπτών ετών δυτικών επενδύσεων στη χώρα.
Ε.Ε. και ΗΠΑ απαγόρευσαν τις συναλλαγές με την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας, αναιρώντας τη δυνατότητά της να χρησιμοποιεί αποθεματικά 643 δισ. δολ. για να υπερασπιστεί το νόμισμά της. Το ρούβλι βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, με τα capital controls να περιορίζουν την ποσότητα συναλλάγματος που μπορεί να εξαχθεί. Ένα νέο 1998 μοιάζει να βρίσκεται εν όψει, ενώ οι οίκοι αξιολόγησης υποβαθμίζουν την πιστοληπτική ικανότητα της Ρωσίας σε «junk».